Đừng theo ‘gót chân Achilles’ của Trung Quốc
Thời gian gần đây, hiện tượng mù sương bắt đầu xuất hiện với tần suất
dày hơn tại Sài Gòn. Báo chí và các cơ quan dự báo thời tiết mới đây
tiếp tục cho biết hiện tượng sương mù độc hại bao phủ Sài Gòn, đe dọa
sức khỏe con người. Đến tận trưa, các cao ốc trong thành phố vẫn còn mù
mịt màu khói trắng đục ngầu, trông nên thơ và lãng mạn nhưng thực tế
chẳng phải “chuyện để đùa”.
Nhìn ta lại nhớ đến người!
Tôi nói “ta” ở đây chính là nước mình, còn “người” chính là nước bạn –
ông hàng xóm Trung Quốc vốn khá đồng điệu với Việt Nam về mô hình và cơ
chế phát triển thị trường. Những năm qua, Việt Nam, trong đó trọng tâm
là Sài Gòn, đã và đang đẩy mạnh tiến trình công nghiệp hóa để phát triển
kinh tế, làm động lực cho tăng trưởng GDP và phát triển đời sống - xã
hội nói chung. Tuy nhiên, hệ lụy của công nghiệp hóa - nếu không biết
kiểm soát và làm đúng cách - thì sẽ rất nghiêm trọng.
Nhìn sang Trung Quốc, suốt hàng thập kỷ, mức trưởng kinh tế không khi
nào dưới hai con số, khiến cả những gã khổng lồ về kinh tế như Mỹ, châu
Âu, Nhật Bản, cũng phải thừa nhận Trung Quốc đích thực là một “con rồng
châu Á”. Các chỉ số tăng trưởng của Trung Quốc luôn luôn là ước mơ của
không ít quốc gia, nhưng không phải ai cũng cứ muốn là làm được. Tuy
nhiên, môi trường chính là điều khiến chính quyền Bắc Kinh đang đau đầu
nhất do hậu quả của việc phát triển kinh tế dựa vào xuất khẩu của Trung
Quốc trong nhiều năm liền.
Các con sông chết, những bầu không khí mù sương khô, độc hại, lượng
khí độc trong không khí vượt chuẩn… là những cụm từ thường xuất hiện
trên báo đài Trung Quốc. Việc chú trọng tăng trưởng kinh tế mà bỏ qua
yếu tố môi trường khiến Bắc Kinh phải trả giá bằng các gói ngân sách
triệu đô vẫn không thể cứu vãn và phục hồi môi trường sống trong sạch,
bảo vệ sức khỏe của người dân. Không ít người dân Trung Quốc vốn sở hữu
triệu đô phải tìm cách ra nước ngoài sinh sống vì môi trường trong nước ô
nhiễm đến mức không thể chấp nhận. Những người theo chủ nghĩa lạc quan
tin rằng sự phát triển khoa học kỹ thuật sẽ giúp chính phủ kiểm soát ô
nhiễm; tuy nhiên, trong các sự kiện quốc tế lớn diễn ra tại Trung Quốc,
mọi hệ thống nhà máy công nghiệp Bắc Kinh đều phải ngừng hoạt động đồng
loạt để… giảm tối đa ô nhiễm. Điều này cho thấy sự bất lực của một nền
kinh tế lớn thứ hai thế giới trong việc bảo đảm môi trường sống trong
lành – yêu cầu cơ bản nhất mà một chính phủ phải cam kết bảo đảm đối với
dân chúng.
Việt Nam còn nhiều hạn chế
Tuy mức ô nhiễm trên thực tế ở Việt Nam chưa nặng nề như ở Trung
Quốc, nhưng những “triệu chứng” gần đây cho thấy người dân có quyền lo
lắng về tương lai của Sài Gòn. Trước hết, việc quy hoạch của Sài Gòn
cũng như nhiều thành phố lớn của Việt Nam đang có vấn đề về quy hoạch,
khi hệ thống cây xanh ở Việt Nam đang bị chặt hạ liên tục, còn việc
trồng phục hồi thì dường như không kịp nhu cầu lọc khí cho cả thành phố,
trong khi tại các quốc gia khác các công trình xây dựng phải ra sức né
tránh thiên nhiên. Trong tương lai trung hạn lẫn dài hạn, nếu vẫn quy
hoạch theo kiểu “mở đường, công trình đến đâu thì chặt, cưa, hạ cây xanh
đến đó” thì chẳng bao lâu Sài Gòn sẽ trở thành một khối bê tông cốt
thép không hơn không kém. Việc thiếu cập nhật các mô hình phát triển đô
thị xanh của các quốc gia khác là một thiếu sót của các nhà quản lý, mà
thời gian tới buộc phải khắc phục nếu không muốn khí hậu thành phố càng
trở nên tệ hại hơn.
Thứ hai, hệ thống luật pháp quản lý và xử lý các trường hợp vi phạm
về môi trường tại Sài Gòn vẫn chưa có hiệu quả. Không chỉ tại thành
phố, không ít các doanh nghiệp gây ô nhiễm trong quá trình kinh doanh
lại chịu mức phạt không tương xứng với lợi nhuận mà họ nhận được. Đó là
lý do doanh nghiệp cứ bị phạt rồi sẵn sàng cầm tiền đi đóng phạt; rồi
lại tiếp tục tái phạm nhiều lần. Nhìn thử sang châu Âu hay các nước phát
triển lân cận, các vi phạm về môi trường bị phạt nặng, thậm chí bị truy
cứu trách nhiệm hình sự không kém gì các tội danh kinh tế như trốn
thuế, gian lận, kinh doanh mặt hàng cấm… Doanh nghiệp phá sản vì làm ăn
không tuân thủ luật môi trường là điều không phải khó hiểu.
Thứ ba, các tiêu chuẩn về môi trường của các hệ thống máy móc, kỹ
thuật, hay phương tiện giao thông gần như thiếu sự quan tâm kiểm soát.
Vụ án ông khổng lồ xe hơi Volkswagen vi phạm lượng khí thải vượt chuẩn ở
Mỹ và châu Âu khiến không ít người Việt đặt câu hỏi tại Việt Nam, có
quản lý khí thải hay không? Hay Việt Nam là điểm đến của hàng tá công
nghệ thiếu thân thiện với môi trường? Số xe máy và ô tô tăng chóng mặt,
nhà nước đã tiến hành thu phí môi trường, ngay cả với số xăng xe. Tuy
nhiên, hàng triệu xe máy, ô tô mỗi năm tạo ra lượng phát thải không phải
là nhỏ; càng đáng nói khi khói xe vượt chuẩn ngày càng trở nên quá mức
chịu đựng (chưa kể đến các tiêu chuẩn về tiếng ồn…). Thế nên nếu không
có kế hoạch quản lý bgay từ bây giờ, trong tương lai hiện tượng hiệu ứng
nhà kính hoặc mù sương khô sẽ tiếp diễn và tác động ngày càng mạnh tại
Việt Nam.
Hiện nay, vấn đề môi trường bị ô nhiễm là một trong những “gót chân
Achilles” của Trung Quốc trong quá trình phát triển kinh tế, định hướng
công nghiệp hóa và xuất khẩu. Dù vấn đề môi trường ở Việt Nam chưa trở
nên tồi tệ, nhưng nếu chính sách không được điều chỉnh kịp thời thì
trong dài hạn, Việt Nam cũng sẽ mắc phải “gót chân Achilles” mà Trung
Quốc đang phải đối diện, và vẫn sẽ bất lực trong công tác xử lý.
0 comments:
Post a Comment