Cao ốc Grenfell cho người nghèo ở Luân Đôn đã bị thiêu rụi trong đêm 13, rạng sáng 14/06/2017.Reuters
Vụ cháy kinh hoàng ở Luân Đôn hồi tuần
trước khiến dư luận căm phẫn và hé lộ nhiều vấn đề trong cuộc
sống của người nghèo ở nước Anh, mà đa số là dân nhập cư.
Nạn
nhân đầu tiên được nhận diện là một thanh niên trốn khỏi nội
chiến ở Syria, sang Anh xin tị nạn, nhưng cuối cùng lại bỏ mạng
trong đám cháy. Trước hết thông tín viên Lê Hải giải thích tại
sao trong tòa cao ốc này lại có nhiều người nhập cư đến như
vậy.
Lê Hải:Trước hết, khác với quan
niệm ở Việt Nam và một số nước nghèo là cao ốc condo dành cho
người giàu, ở Anh cũng như ở Pháp, nhà cao tầng thường dành cho
người thu nhập thấp, chấp nhận không chỉ rủi ro cao về cháy
nổ, mà còn rất nhiều bất tiện khác, ví dụ như thang máy dơ
bẩn hoặc không hoạt động, hay một nhà bị hỏng đường ống nước
thì nước tràn ngập xuống các nhà bên dưới, làm hỏng toàn bộ
nội thất của họ. Như ở Việt Nam gần đây còn có trường hợp hỏng
ống thoát phân khiến chất thải từ các nhà bên trên trào ngược
qua cầu tiêu rồi tràn xuống nhà bên dưới.
Ở nước
Anh, vào thập niên 1970, người ta xây một loạt nhà cao tầng cho
những người hưởng trợ cấp xã hội. Tòa cao ốc Grenfell Tower bị
cháy là một trong số 5 tòa nhà như vậy, nằm ngay đoạn cuối
của đường cao tốc từ phía Tây vào trung tâm Luân Đôn. Mỗi cao ốc
có khoảng 120 căn hộ, tổng cộng khu vực này có hơn 2.000 người
thuộc dạng nghèo sinh sống.
Ở một quận giàu, giá
thuê nhà thường rất cao, quỹ đất cũng không còn nhiều, dồn
người nghèo hưởng trợ cấp xã hội vào một khu vực nhỏ như vậy
là giải pháp dễ dàng được chấp nhận. Quận Kensington &
Chelsea là một quận rất giàu : khu vực quanh sân bóng đá của
đội Chelsea chỉ toàn người giàu ở, còn khu vực lâu đài
Kensington của hoàng tử William và công nương Kate cũng là địa
chỉ hấp dẫn thu hút người giàu từ các nước sang mua nhà. Trong
thời gian đầu, các khu cao ốc là chỗ ở cho người Anh nghèo
hưởng trợ cấp xã hội. Sau một thời gian, khi con cái của những
người nghèo đã thành đạt và đưa bố mẹ đi nơi khác sống, khu
nhà bắt đầu đón nhận di dân tị nạn, tức là một thế hệ người
nghèo mới.
Báo chí giải thích nhiều người kịp
thoát nạn là nhờ trong chung cư có nhiều người Hồi Giáo, hiện
đang là mùa chay Ramadan, họ phải nhịn đói cả ngày, buổi tối họ
chưa thể ngủ sớm nên kịp thời phát hiện và báo cho nhau để
chạy thoát.
Tòa nhà Grenfell nằm ngay cạnh khu vực
hàng năm có lễ hội âm nhạc Noting Hill nổi tiếng. Cảnh sống
nghèo của người Anh da trắng cũng từng được khắc họa phần nào
trong bộ phim Noting Hill, từng được nhiều giải thưởng điện ảnh
nhờ vào diễn xuất của hai tài tử nổi tiếng Hugh Grant và
Julia Roberts. Nhưng cảnh nghèo trong đó vẫn còn rất thơ mộng so
với cái nghèo trong cao ốc Grenfell Tower, mà nghệ sĩ Akala mô
tả là người ta chết cháy vì nghèo.
RFI:
Hàng chục người chết và những câu chuyện bi thảm về người
chết cháy khiến dư luận chuyển từ buồn đau sang tức giận, và
trút những lời căm hờn lên giới lãnh đạo chính trị, và có vẻ
như càng làm tăng khoảng cách giữa người giàu và người nghèo
ở nước Anh, có vẻ như không khác gì mấy so với những gì đại
văn hào Charles Dickens từng mô tả trong tác phẩm A Tale of Two
Cities.
Lê Hải:Dư luận ở Anh thường phân
chia giàu nghèo theo số lá phiếu bỏ cho hai đảng lớn nhất hiện
nay, rằng người Anh gốc và giàu có thì bỏ phiếu cho đảng Bảo
Thủ, còn người lao động nghèo và dân nhập cư thì bỏ phiếu cho
Công Đảng. Khi mua nhà, yếu tố nghị sĩ Quốc Hội của đảng
nào, hay dân biểu địa phương của đảng nào đang đại diện cho khu
vực cũng là điều thường được cân nhắc để đánh giá điều kiện
kinh tế và xã hội. Mặc dù sự lựa chọn của riêng từng cá nhân
có khác, nhưng xu hướng phân chia này thường được dùng để tạo
dư luận trên truyền thông.
Tuy nhiên, trong những
ngày qua, khi đến tiếp cận với người dân trong khu vực, thị
trưởng Luân Đôn Sadiq Khan - đại diện của Công Đảng - đã phải
hứng chịu sự tức giận của người dân, vì họ không còn cách nào
khác để giải tỏa cảm xúc đã bị dồn tới đỉnh điểm trong
những ngày qua.
Còn trên thực tế, những người giàu
đã tới cùng với người nghèo giúp đỡ các nạn nhân trong vụ
cháy : không còn phân biệt khoảng cách trong những ngày qua. Đầu
bếp nổi tiếng Jamie Oliver có nhà hàng sang trọng ngay gần đó
đã nhanh chóng mời ăn miễn phí cho các nạn nhân để phần nào
xoa dịu bớt nỗi đau của họ. Bên cạnh vô số hàng hóa cứu trợ
vẫn đang ùn ùn kéo về, từ cả những nơi xa như Birmingham, nhiều
người nấu những món ăn ngon lành, nóng hổi đem tới cho các nạn
nhân.
Trong khi truyền thông tường thuật theo cách
phân chia giàu - nghèo, thì ngay tại hiện trường, dường như bối
cảnh đa văn hóa, đa sắc tộc của khu nhà này đã tạo ra một sự
đoàn kết giữa những con người với nhau, không phân biệt Hồi
Giáo, Công Giáo, Anh Giáo hay người Sikh quấn khăn. Một gia đình
người Việt may mắn thoát được trận cháy này, là gia đình chú
Bảy, một Phật tử quen biết rất nhiều người Việt ở Luân Đôn,
được rất nhiều người quan tâm tìm kiếm, an ủi và hỗ trợ sau thảm
cảnh mất nhà. Một khu tập thể thao cho người có tiền cũng
được người chủ tự động chuyển đổi thành khu nhà ở tạm thời
cho nạn nhân.
Các phóng sự vừa qua về trận cháy
này có thể coi như là một bức tranh đầy đủ và chi tiết nhất
về một thế hệ người nghèo mới của nước Anh, bất ngờ hiện ra
toàn vẹn trên truyền thông quốc tế. Và cũng giống ngày xưa,
cảnh nghèo ở Luân Đôn hiện ra ngay bên cạnh cảnh giàu khiến
người ta dễ dàng so sánh ngay lập tức.
Lãnh đạo
Công Đảng lên tiếng trên truyền thông đòi chính quyền quận phải
ngay lập tức trưng thu những căn nhà bỏ trống của người giàu
để cho những người bị mất nhà vào ở tạm. Hiện tại các tổ
chức thiện nguyện đã quyên góp được trên 1 triệu bảng và đặt
mục tiêu 2 triệu bảng để giúp đỡ các nạn nhân. Chính phủ cũng
tuyên bố chi 5 triệu bảng cứu trợ khẩn cấp. Một chủ ký túc
xá tư nhân dành trọn 21 phòng còn trống cho các nạn nhân vào ở
miễn phí.
RFI: Có thể thấy công tác
cứu trợ rất hiệu quả, bản thân nữ hoàng Anh cùng hoàng tử
William đã đến tận nơi khen ngợi. Nhưng từ góc độ khác, người ta
thấy có cuộc biểu tình tự phát hôm cuối tuần, khi sự căng thẳng
của người dân lên đến đỉnh điểm, bực tức về sự chậm trễ
trong việc xác nhận danh tính người chết. Khán giả truyền hình
từ nhiều nơi trên thế giới không ngờ những hình ảnh thảm thiết
như vậy lại có thể xảy ra ngay ở thủ đô Luân Đôn, một nơi vẫn
thường được coi là văn minh và đi trước thời đại.
Lê Hải: Khu
vực bị cháy nằm ngay sát cạnh khu White City - đại bản doanh
của truyền hình BBC và không xa trụ sở tin tức của kênh truyền
hình tư nhân Sky News ở Isleworth. Trong suốt 3 ngày liền, họ đã
chạy chương trình Live, các biên tập viên hàng đầu đều ra hiện
trường và họ đã vận dụng hết mọi kỹ năng làm phóng sự từ
vùng nóng để tường thuật sự kiện này. Đó một phần chính là
lý do tại sao hầu như tất cả mọi góc cạnh của câu chuyện đều
được truyền thông khai thác. Nhưng những gì được kể trên báo
chí và mạng xã hội còn kinh hoàng và rùng rợn hơn nhiều, cả
từ những người sống sót hoặc chỉ kịp ghi lại giờ phút cuối
cùng trong cuộc đời.
Những câu hỏi đang được cư
dân ở đây chất vấn với chính quyền cũng chính là những câu
hỏi mà khán giả từ khắp mọi nơi trên thế giới đang tìm câu
trả lời. Ví dụ, sau vụ cháy, người Anh mới biết được rằng
loại vật liệu rẻ hơn mà họ đã dùng để ốp lại tường lại bị
cấm dùng cho nhà cao tầng tại Mỹ, và trên thực tế thì cũng không rẻ
hơn nhiều so với vật liệu ốp chống cháy.
Chính
hệ thống dân chủ và truyền thông ở nước Anh tạo ra bối cảnh
đặc biệt để dân chúng trên thế giới có cơ hội nhìn vào cuộc
sống của những người có hoàn cảnh giống mình và rút ra bài
học kinh nghiệm cho bản thân. Có lẽ bài học đầu tiên là giáo
dục và chuẩn bị kỹ năng cho các hộ gia đình về cháy nổ, và
chọn lựa vật liệu xây dựng, đồ nội thất chống cháy và thiết bị
điện an toàn. Trong những ngày tới, kết quả từ một cuộc điều
tra toàn phần sẽ còn đưa ra thêm nhiều điều cần phải chú ý về
an toàn cháy nổ cho các gia đình sống trong chung cư cao tầng.
RFI:
Nhiều người cho rằng khu vực có nhiều nhà xã hội thường là nơi có
tỷ lệ tội phạm cao và đó phần nào là lý do khiến các khu
nhà giàu phản đối việc xây chung cư trong vùng của họ. Vậy thì
ngoài nguy cơ cháy nổ, các vấn đề an ninh và xã hội ở các khu
vực này tại Luân Đôn như thế nào?
Lê Hải:
Sống trong các khu nhà cao tầng không được coi là một yếu tố trong
các khảo sát về mức độ tội phạm. Mật độ dân cư trong các khu
chung cư cao tầng lớn hơn rất nhiều so với ở các khu vực khác, do
đó tỷ lệ tội phạm chia theo diện tích sẽ cao hơn rất nhiều.
Nhưng thực ra, khu nhà nghèo có nhiều tội phạm theo kiểu người
nghèo còn các khu nhà giàu cũng có kiểu tội phạm theo kiểu
người giàu. Quan trọng là chính sách quản lý của mỗi địa
phương. Vụ cháy tòa cao ốc Grenfell Tower xảy ra trong một quận
thuộc loại giàu nhất nước Anh, và vấn đề nằm ở khâu quản lý
và vận hành kém, thiếu người có trách nhiệm.
Sau
một thời gian ngưng xây dựng, nay nước Anh bắt đầu xây chung cư
cao cấp cho người có thu nhập trung bình và khá, với hệ thống
camera kiểm soát an ninh và bảo vệ gác cổng ra vào. Tuy nhiên,
các nguy cơ về an ninh và xã hội trong khu cao ốc tùy thuộc
nhiều vào ý thức của dân cư, ví dụ như khu vực tôi đang sống ở
Roehampton, nhiều năm liền được khảo sát là an toàn nhất Luân
Đôn.
Có thể lý giải là thiết kế không quá tham lam
về diện tích và phân bổ phù hợp giữa nhà cao tầng và cảnh
quan, cũng như sự tập trung của nhiều trường tiểu học và sân
chơi mẫu giáo trong khu vực, phòng tư vấn cho công dân, trạm xá,
ban quản lý nhà ở xã hội, và trước đây có cả một chốt cảnh
sát khu vực ngay cạnh con đường chính dẫn vào khu vực. Ngoài
ra, việc bán hóa giá nhà cũng khiến người dân có ý thức hơn
về việc chăm sóc nhà cửa và đoàn kết với nhau để xây dựng
cộng đồng văn minh.
Lê Hải, RFI
0 comments:
Post a Comment