Euro Exchange Rate
Các
nguồn tin từ Việt Nam cho hay, ngày 26-9-2016 vừa qua, khoảng 600 ngư dân ở
tỉnh Nghệ An bị hại đã đến một tòa án cấp thị xã của tỉnh Hà Tĩnh để nộp đơn khởi
kiện nhà máy Formosa vì đã gây ra thảm họa môi trường biển hồi tháng 4 năm nay,
gây thiệt hại nặng nề vật chất cũng như tinh thần trước mắt và di hại nghiêm
trọng lâu dài cho hàng ngàn gia đình ngư dân chuyên sống bằng nghề đánh bắt cá
tại bốn tỉnh thuộc Miền Trung Việt Nam.
Vì
vậy ngư dân khởi kiện trước cơ quan tư pháp Việt Nam để đòi bồi thường tương
xứng với những thiệt hại đã có và đòi đóng cửa vĩnh viễn công ty Formosa
của người Đài Loan để tránh tác hại lâu dài về sau cho môi trường và sinh thái biển,
làm mất nguồn sống duy nhất của hàng ngàn gia đình đã sống bằng ngề đánh bắt cá
bao đời nay trong vùng chịu ảnh hưởng.
Nhân
vụ khởi kiện này,một số vấn đề pháp lý và thực tế sau đây được đặt ra.
1.- Hãng Formosa đã hoạt động trên căn bản pháp
lý nào?
Theo
sự hiểu biết của chúng tôi, có tham khảo một số các luật sư đang hành nghề tại
Việt Nam, căn bản pháp lý đầu tiên là Luật Đầu Tư Việt Nam(LĐTVN) quy định rõ các lãnh vực đầu
tư, điều kiện và thủ tục đầu tư chung và riêng đối với các thể nhân hay pháp
nhân đầu tư có yếu tố nước ngoài. Theo đó, Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS), chi nhánh của Tập đoàn nhựa Formosa. Formosa là chủ đầu tư
dự án khu liên hợp gang thép, cảng nước sâu Sơn Dương,và nhà máy điện tự cung, bắt đầu được cấp Giấy
phép đầu tư (GPĐT) từ năm 2008) với tổng vốn đầu tư gần 10 tỷ Mỹ kim (công suất
hơn 10 triệu tấn/năm ở giai đoạn I) và đang có kế hoạch tăng vốn lên 27 tỷ USD
(20 triệu tấn/năm ở giai đoạn II).Nội dung GPĐT quy định các điều kiện sách mà
chủ đầu tư phải thi hành trong quá trình sản xuất và phải tuân thủ luật pháp
Việt Nam có liên quan theo từng lãnh vực. Một bạn luật sư trong nước được tham
khảo cho biết:
“Giấy phép đầu tư đã cấp cho Formosa đã có hiệu lực pháp luật theo LUẬT ĐẦU
TƯ VIỆT NAM.
Sau khi có GPĐT để có thể hoạt động thì Formosa phải xin nhiều , rất
nhiều giấy phép con. Thí dụ khi xây dựng nhà máy thì phải xin giấy phép xây
dựng của Bộ Xây dựng....Khi xẩy ra vụ ô nhiễm môi trường thì báo chí tập
trung vào việc Giấy phép xả nước thải đã cấp cho Formosa, có cho phép Formosa ,
thải nước thải của nhà máy như thế nào. Báo chí lúc dầu sôi lửa bỏng cho biết ,
Giấy phép cho Formosa
thải nước thải còn cho nó thải nước gấp 5 lần mà nó đã thải ra....
Các LS chúng tôi đã chỉ ra
rằng Luật Hình sự mới 2015, đã có điều luật truy cứu trách nhiệm
hình sự PHÁP NHÂN nhưng có lẽ do đụng đến Formosa nên Luật HS này đã bị ngưng
ap dụng--- dĩ nhiên còn nhiều yếu tố khác nữa mà Luật này chưa có hiệu lưc đã
phát hiện quá nhiều lỗi sai…”
Như
vậy, Ủy Ban Nhân Dân Tỉnh Nghệ Tĩnh cung cấp mặt bằng đã cấp “Giấy phép con”
cho bên kia là công ty Formosa bỏ vốn đầu tư tìm kiếm lợi nhuận. Vì vậy mới có chuyện
UBND Hà Tĩnh vượt quyền khi cho phép Formosa sử dụng đất mặt bằng 70 năm mà
không thông qua cơ quan chủ quản trung ương cấp bộ như Luật đầu tư đòi hỏ, vi
phạm Luật Đất Đai qui định thời hạn thuê đất có yếu tố nước ngoài tối đa là 50
năm. Trách nhiệm vi phạm thuộc về chính quyền, nhưng người chiu trách nhiệm cao
nhất là Bí thư tỉnh ủy Võ Kim Cự theo nguyên tắc “Đảng lãnh đạo” nên báo chí
công luận đã quy kết tội Ông Cự là thế.Theo một luật sư trong nước thì “Hoạt
động SXKD của Formosa liên quan đến lãnh vực nào thì Bộ chuyên ngành chịu
trách nhiệm, thí dụ, liên quan đến Lao động thì Bộ LĐTBXH chịu trách nhiệm và
Sở LĐTBXH của tỉnh cũng phải chịu trách nhiệm. Nếu Formosa yêu cầu phải có lao động
người Hoa thì phải làm đơn yêu cầu.....”.
Trong
hiện vụ công ty Formosa đã nhận lỗi trong vụ sả nước thải độc hại gây ra cá
chết hàng loạt, với số lượng lớn hàng triệu cá đủ loại phơi mình thành đống dọc
theo bở biển 4 tỉnh Miền Trung Việt Nam là Nghệ Tĩnh, Quảng Bình, Huế, Quảng trị. Trong ngày 30-6-2016,
Bộ trưởng – Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng chủ trì họp báo
công bố nguyên nhân cá chết bất thường tại 4 tỉnh miền Trung,các viên chức lãnh
đạo Formosa đã phải nhận lỗi và công khai xin lỗi người dân, công khai nhận
trách nhiệm về những vi phạm và sai phạm của mình và chấp nhận bồi thường vật
chất 11.500 tỷ đồng Việt nam tương đương với 500 triệu Mỹ kim. Formosa còn cam
kết khắc phục, sửa đổi về công nghệ của nhà máy, cam kết không để tái phạm, tái
diễn việc gây ô nhiễm môi trường, cam kết tuân thủ pháp luật và các quy định
của nhà nước Việt Nam. Đồng thời cuộc họp báo cũng cho hay là cơ quan điều tra
tiếp tục xem xét việc truy cứu trách nhiệm hình sự của Formosa và các cá nhân
hữu quan của họ theo pháp luật hiện hành.Như vậy là nững ngư dân bị thiệt hại
trực tiếp do thảm họa Formosa không được tham khảo hay có đại diện tham dự việc
hình thành quyết định bồi thường này.
Thực
tế cho đến nay cả mấy tháng đã trôi qua, không biết đã phân phối tiền bồi
thường thiệt hại 500 triệu Mỹ kim này như thế nào, cho ai, mà giờ đây các ngư
dân vốn là nạn nhân trực tiếp của thảm họa cá chết và môi trường bị ô nhiễm lại
phải khởi kiện để đòi bối thường thiệt hại và đòi đóng cửa vĩnh viễn công ty có
yếu tố nước ngoài này?
2.-Về tư cách và căn cứ pháp lý khởi
kiện của ngư dân.
Theo
nguyên tắc pháp lý chung phù hợp với luật pháp hiện hành tại Việt Nam, thì bất
cứ cá nhân hay tập thể ngư dân bị thiệt hại vật chất cũng như tinh thần đều có
quyền khởi kiện thủ phạm là công ty Formosa đã gây ra sự thiệt hại, ra trước cơ
quan tư pháp Việt Nam có thẩm quyền (là Tòa án Nhân dân Thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh…trong
hiện vụ), để được xét xử theo các điều luật liên quan dến sự xâm hại quyền và
lợi ích chính đáng và hợp pháp của công dân, qui định trong Bộ luật Dân sự và
hình sự Việt Nam.Đồng thời, nếu có dấu hiệu và đủ yếu tố cấu thành tội hình sự cơ quan công tố (Viện Kiểm Sát nhân dân) còn có
quyền khởi tố để tòa án xét xử (chính phạm, đồng phạm, tòng phạm…) theo các
điều khoản liên quan đến sự xâm hại tài sản, thân thể, đời sống của công dân,
qui định trong Bộ luật Hình sự Việt Nam. Đây là tương quan quyền lợi pháp lý và
thực tế giữa các ngư dân bị thiệt hại với trách nhiệm phải bồi thường của hãng
Formosa đã gây ra sự thiệt hại đó.Tuy nhiên luật pháp Việt nam không cho phép
kiện tập thể để đòi quyền lợi, nên trong hiện vụ mỗi ngư dân phải có đơn kiện
đòi bồi thương riêng và căn cứ bồi thường tính theo sự thiệt hại của từng cá
nhân ngư dân xét theo hoàn cảnh thực tế.
Riêng
về yêu cầu đóng cửa hãng Formosa, khi xét xử vụ kiện, có thể Tòa phải căn cứ
trên các văn kiện pháp lý như Luật Đầu Tư Việt Nam, Luật tài nguyên môi
trường,Luật đất đai, các quyết định hành chánh như Giấy phép đầu tư,quyết định
cho Formosa thuê đất của cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An.v.v…
2.- Việc Formosa nhận lỗi và xin bồi
thường 500 triệu US.dollar được cơ quan chức năng Việt Nam chấp nhận có ngăn
cản ngư dân khởi kiện?
Theo
nhận định của chúng tôi, vẫn không làm mất quyền khởi kiện của ngư dân bị thiệt
hại. Vì tương quan quyền lợi và nghĩa vụ giữa hãng Formosa
và cơ quan chức năng thuộc chính quyền Việt Nam
khác với tương quan giữa hãng Formosa
với ngư dân bị thiệt hại. Căn cứ trên GPĐT của nhà cầm quyền cấp cho Formosa, phù hợp với Luật đầu tư của Việt Nam với
các điều kiện sách như hoạt động an toàn, mức độ ô nhiễm cho phép, phải trả
tiền thuê đất cho cơ quan chủ quan, đóng thuế cho nhà nước.v.v.. Sau khi nhận
lỗi và chịu bồi thường thiệt hại 500 triệu Mỹ kim, được cơ quan chức năng của chính
quyền Việt Nam chấp nhận mới chỉ giải trừ trách nhiệm cho Formosa với các cơ
quan chức năng Việt Nam. Nều ngư dân chỉ kiện Formosa, Tòa có thể đòi cơ quan
chức năng ra hầu tòa như một bên có liên quan đến vụ kiện. Theo một luật sư trong
nước, thì “Việc nhà nước csvn đã nhận 500 triệu đô la của Formosa chưa được xác định là tiền
gì - tiền bồi thường cho người dân ( dân đâu có ủy quyền dân sự đâu mà nhận là
đại diện ??!! ) Nếu Tòa án chấp nhận đơn kiện của người dân thì Nhà nước sẽ được
Tòa án mời với tư cách Người có quyền và nghĩa vụ liên quan .... “
Như
vậy, các ngư dân vẫn có quyền đứng dân sự nguyên cáo kiện Formosa để đòi bồi thường thiệt hại tương xứng,
căn cứ trên luật pháp liên quan của Việt Nam. Đồng thời, nếu cần ngư dân có
thể kiện luôn cơ quan chủ quản thuộc chính quyền Việt Nam, để Tòa xem xét số
tiền Formosa đã bồi thường cho cơ quan chức năng nhà nước và những trách nhiệm
khác có liên quan đến sai phạm của Fomosa.
Một luật sư trong nước cho biết “Việc các
LS góp ý cho người dân khởi kiện đòi bồi thường dân sự là điều bình thường vì
chính Formosa
đã xác nhận là người gây ra sự cố môi trường. Việc nêu ra thiệt hại của mỗi một
ngư dân là tùy theo hoàn cảnh của từng người. VN không chấp nhận CLASS ACTION
nên mỗi một ngư dân phải làm riêng mỗi người một đơn gọi là ĐƠN KHỞI KIỆN ( v/v
bồi thường thiệt hại do sự cố Formosa đã gây ra) Theo Luật thì sau
khi nhận đơn, thì TA trong vòng một tuẩn lễ phải trả lời chấp nhận Đơn khởi
kiện , nếu họ yêu cầu người khởi kiện phải bổ sung điều gì đó thì Tòa Án
hướng dẫn người dân bổ sung, và cho họ một tháng để bồ túc. Khi đơn kiện
được chấp nhận thì Chánh án sẽ phân công một thẩm phán thụ lý đơn kiện. Sau đó
Tòa sẽ mời các đương sự lên lấy lời khai, khi đó nguyên đơn ( người dân có
quyền bổ sung thêm yêu cầu- ) khi yêu cầu bồi thường thì nguyên đơn
phải đóng dự án phí để đơn được thụ lý , thí dụ đòi bồi thường 01 tỷ đồng thì
sẽ đóng khoảng 20 triệu tiền dự án phí ( người nghèo, được địa phương chứng
nhận có thể đc bớt hãy miễn đóng ....
Về
yêu cầu Tòa ra phán quyết đóng cửa vĩnh viễn hãng Formosa
nếu đã vi phạm luật bảo vệ môi trường,
sinh thái và vi phạm các luật lệ khác của Việt Nam, một luật sư trong nước cho hay
“Việc người dân đòi đóng cửa Formosa là ý nguyện của họ vì họ mới hoạt
động, mới xả thải ở mức bắt đầu mà đã gây ra thiệt hại môi trường như thế thì
theo người dân nên đóng cửa Formosa.... “
3.- Vấn đề sau cùng là liệu ngư dân bị
hại có thắng vụ kiện hay không?
Hiện
nay Tòa an Huyên Kỳ Anh đã nhận đơi. Nhưng điều tiên quyết là Tòa án này có thụ
lý hay sẽ bác đơn kiện vì lý do này hay lý do khác theo lệnh của lãnh đạo đảng
và chính quyền trung ương.Nếu chấp nhận thụ lý vụ kiện, thì ngư dân bị hại có
thắng kiện hay không?Nói cách khác liêu hai yêu sách đòi bồi thường thiệt hại và đóng cửa
vĩnh viễn hãng Formosa của ngư dân khởi kiện có được Tòa án thẩm quyền chuẩn
chấp hay không?
Câu
trả lời tổng quát là, ngư dân bị hại
khởi kiên trong hiện vụ chắc chắn sẽ thắng cả trên bình diện pháp lý lẫn thực
tiễn, nếu vụ kiện được xét xử trong một đất nước có chế độ dân chủ pháp trị
thực sự. Nhưng dù đơn khởi kiện của ngư
dân bị thiệt hại được cơ quan tư pháp Việt Nam chấp nhận thụ lý, thì phán quyết
sau cùng vẫn khó mà chấp nhận tất cả các
đòi hỏi chính đáng và hợp pháp của ngư dân.Là vì Việt Nam là một chế độ độc tài
đảng trị, không tuân thủ nguyên tắc tam quyền phân lập, Tòa án chỉ là công cụ
trấn áp hơn là bảo vệ nhân dân, các quan tòa chỉ xét xử theo chỉ đạo của đảng
vì lợi ích riêng cũng như chung của tập đoàn thống trị độc quyền, độc tôn là
đảng CSVN.
Vì
vậy, mặc dầu hàng ngàn ngư dân bị hại đã xuống đường liên tục trong nhiều tháng
qua, mới nhất là cuộc biểu tìn ôn hòa đầy khí thế vào ngày 2-10 vừa qua, với
hàng ngàn ngư dân tập trung trước cửa nhà máy Formosa đưa yêu sách đòi buộc
Formosa phải bồi thường thỏa đáng những thiệt hại trước mắt cũng như lâu dài
cho ngư dân và đóng cửa vĩnh viển công ty ngoại quốc làm ăn bất chính này. Cuộc
biểu tình quy mô lớn này diễn ra chưa đầy một tuần sau khi ngư dân nộp đơn khởi kiện Formosa.
Trước
tình hình pháp lý và thực tế trên, Tòa án nếu thụ lý sẽ phải giải quyết hai yêu
cầu chính đáng và hợp pháp của ngư dân ra
sao? Đây là một nan đề, bắt buộc phải giải quyết để tránh nguy cơ cho đảng và
chế độ CSVN, nên nếu không giải quyết xong bằng biện pháp hành chánh, để Tòa án
thụ lý sẽ được đảng và chính quyền Việt Nam quan tâm và chỉ đạo giải quyết.
Theo suy đoán của chúng tôi về hướng giải quyết:
1.- Về yêu cầu đòi bồi thường thiệt hại
của ngư dân có thể được đảng và chính quyến chức năng chỉ đạo Tòa án chấp nhận
xem xét và giải quyết theo hướng buộc Formosa tăng tiên bồi thường thiệt hại,
chi phí huấn nghệ tạm thời cho ngư dân có phương tiến sống trong thời gian biển
chưa đánh bắt cá được và thực hiện trong
một thời gian nhanh nhất.
Vì
với số tiền bồi thường triệu 500 triệu Mỹ kim thiệt hại trước mắt cũng như lâu
dài do Formosa thải chất độc gây ô nhiễm môi trường và sinh thái biển là không
tương xứng; sẽ là quá thấp nếu
so sánh với vụ tràn dầu ở vịnh Mercico những năm trước đây, số nạn nhân khoảng
220.000, Công ty Bristish Petrol (BP) đã phải chấp nhận bồi thường hơn 20 tỷ
USD sau 5 năm kiện cáo. Tại Việt Nam, tài liệu của nhà cầm quyền cho biết, sau
vụ cá chết có hơn 100.000 người không có việc làm ổn định, thu nhập
thấp và 176.285 người phụ thuộc, tính chung là khoảng 276.285 nạn nhân (thực tế có
thể nhiều hơn).
2.- Về yêu cầu đóng cửa vĩnh viễn
Formosa của ngư dân chắc chắn đảng và chính quyến chức năng chỉ đạo Tòa án bác
khước yêu cầu này.Vì đóng cửa Formosa
sẽ gây hậu quả nghiêm trọng nhiều mặt kinh tế, xã hội, với khoảng một trăm ngàn công nhân chuyên gia Việt Nam
mất việc, không kể hàng ngàn công nhân, chuyên gia người Đài Loan, Trung Quốc…Với
số vốn đầu tư hàng tỷ dollar cho khu liên hợp kỹ nghê luyện gang thép, điện
năng, hải cảng chiếm một nặt bằng đất và biển rộng lớn. Nếu đóng cửa Formosa sau
6 năm hoạt động mà không có cơ sở pháp lý vứng chắc chính phủ Việt Nam có thể
bị kiện phải bồi thường.Đó là chưa kể sẽ lộ diện những quan chức tiêu cực liên
quan đến việc Formosa được cấp Giáy phép đầu tư vời nhiều ưu đãi quá đáng hay
đã bao che những sai phạm trong quá trình sản xuất dẫn đến sai phạm nghiêm
trọng sả thải chất độc hại gây thảm họa cá chết và ô nhiễm lâu dài sinh thái
biển vừa qua.
Tuy
nhiên, để giải tỏa sự uất ức của ngư dân và lên án của công luận, Tòa có thể ra
phán quyết buộc Formosa phải thực hiện mọi phương cách làm sạch môi trường như
đã cam kết trong thời gian nhanh nhất, có thời hạn; cam kết sẽ xử lý thải độc
trong tương lai theo đúng quy định, nếu tái phạm gây hậu quả nghiêm trọng, Formosa
sẽ bị đóng cửa vĩnh viễn không được bồi thường vì bất cứ lý do gì.
Thực tế Tòa án thẩm quyền Việt Nam được đảng
CSVN cho phép thụ lý hay không, chỉ đạo giải quyết cách nào, chúng ta hãy chờ
xem.
Thiện Ý
Houston, ngày 5-10-2016
0 comments:
Post a Comment