Người Việt-Anh Quốc

Châu chấu và voi là hình ảnh để so sánh các con số trên giấy về lực lượng Không quân giữa Trung Cộng và Taiwan :

– Số máy bay các loại của đôi bên (theo GlobalFirepower 2022)

                                                              Trung Cộng                    Taiwan

                    (Xếp hạng trên thế giới, trong ngoặc đơn)

   – Tổng số máy bay các loại :                   3,285 (hạng 3)           741  (hạng 9)

   – Máy bay chiến đấu (fighter)                  1200 (hạng 2)            288 (hạng 8)

   – Máy bay tấn công (attack)                    371 ( h.3)                   không có

   – Máy bay vận tải (transport)                   286 ( h.3)                   19 (h.31)

   – Trực thăng                                            912 ( h.3)                    208 (h. 19)

   – Trực thăng tấn công                             281 ( h. 3)                   91 (h.7)

Qua các con số thì quả thật KQ Taiwan thua xa KQ Trung cộng !

     Theo Intelligence Resource Program :

KQ Taiwan có khoảng 70 ngàn người cùng trên 700 phi cơ xếp vào loại chiến đấu (tính gồm cả các phi cơ huấn luyện có thể cải biến thành chiến đấu  khi cần. Hiện tại KQ Taiwan vẫn đang sử dụng khoảng 180 phi cơ chiến đấu loại cũ F-5E/F và khoảng trên 100 phi cơ chiến đấu tự chế tạo (Indigenous Defense Fighters = IDFs). Các IDF sau thời gian ban đầu (từ 1980) gặp một số trục trặc đã được sửa đổi và cải biến các thiết bị điện tử để hiện trở thành một loại phi cơ chiến đấu tối tân, không thua kém và có đủ khả năng đối đầu với các phi cơ của Trung cộng chế tạo  (?) Tính cho đến đầu năm 2000, khoảng 130 chiếc IDFs đã được hoàn tất  và trang bị các phi đạn cũng ‘made in Taiwan’ BVT Tien Chien II (Sky Sword-II AR ( loại không chiến)

   Taiwan cũng mua 150 phi cơ F-16s của Hoa Kỳ : 120 chiếc, một chỗ ngồi, kiểu “A” và  30 chiếc , 2 chỗ ngồi, kiểu “B”. Số phi cơ này đã được giao trong thời gian 1997-99 (4 chiếc bị mất do tai nạn). Các F-16 này được trang bị với các hỏa tiễn AIM-7M Sparrow và AIM-9S Sidewinder.

   Taiwan nhận được 60 phi cơ Mirage 2000-5s do Pháp chế tạo từ tháng 4-1997- 1998, Các phi cơ này được trang bị các hỏa tiễn Magic II hồng ngoại và được yểm trợ bởi 4 giàn radar MICA, nên các Mirage được xem là các phi cơ chiến đấu phòng vệ không phận vào lợi hại nhất trên thế giới

  KQ chiến thuật Taiwan dự trù sử dụng các IDFs trong nhiệm vụ ‘nghênh cản ” ở cao độ thấp và yểm trợ tấn công cho bộ binh; Các F-16 dành cho cao độ trung bình, và khu vực ngoài khơi (off-shore). Các Mirage bảo vệ không phận trên cao..

   Các F-5 cũng được cải biến với các thiết bị tối tân hơn..

  Hệ thống phòng không của Taiwan được đánh giá là rất tân tiến và hữu hiệu.. phối hợp cùng các phi đạn phòng không SAM đặt dưới đất và các phi cơ chiến đấu ‘thế hệ thứ Tư’

* Tổ chức của Taiwan Air Force :

Các đơn vị chiến đấu của Taiwan được chia thành :

– 6 phi đoàn phi cơ chiến đấu ‘chiến thuật’

– 1 phi đoàn vận tải và chống tàu ngầm

– 1 phi đoàn kiểm soát chiến thuật (tactical control)

– 1 phi đoàn liên lạc và kiểm soát không lưu

– 1 phi đoàn dự báo thời tiết

– 1 Bộ Chỉ huy Phòng không và Pháo binh gồm 5 Lữ đoàn, 16 Tiểu đoàn Pháo binh phòng không.

• Các phi cơ trang bị cho KQ Taiwan

   Các phi cơ chiến đấu ‘cũ’ như F-5s , hiện vẫn được tạm sử dụng, trong giai đoạn đang được dần dần thay thế.

 Bảng kiểm kê 2021 ghi Taiwan còn 27 chiếc F-5E và RF-5E, 35 chiếc F-5F

                  RF-5E là phi cơ trinh sát

   Từ 2021, KQ Taiwan đã dự trù thay thế 35 chiếc F-5F dùng huấn luyện tại Căn cứ Shi Hang  (TaiTung) vào 2023 bằng các AIDC-T-5 tự chế tạo.

• Các phi cơ do Taiwan tự chế tạo

   Trước 1984, Taiwan hoàn toàn phụ thuộc vào việc cung cấp phi cơ (các loại) từ Hoa Kỳ. Hoa Kỳ cũng nhận việc huấn luyện cho các phi công Đài Loan KQ và HQ Taiwan tại Căn cứ Luke (Arizona)..

   Taiwan đã phải đặt ra một chương trình tự chế tạo các phi cơ chiến đấu tự vệ (Indigenous Defense Fighter), khi Hoa Kỳ, do thay đổi chính sách của Chiến lược Toàn cầu, từ chối cung cấp các F-20 và F-16 theo yêu cầu của Taiwan.

    Năm 1989, mẫu phi cơ ‘nội hóa’ F-CK-1 Ching-kuo  (Kinh Quốc) bay thử nghiệm thành công, và chiếc này thật sự hoạt động vào 1994..

   Nhưng vào năm 1992, KQ Taiwan qua sự ‘đồng ý’ (!) của Hoa Kỳ, nhận được các Mirage 2000-5 (56 chiếc) từ Pháp và F-16A và B từ Mỹ nên chương trình phát triển F-CK-1  bị chậm lại.

Mirage 2000-5 của KQ Taiwan

Cũng do Mỹ từ chối cung cấp các bom ‘tinh khôn’, nên Taiwan đã tự chế các loại bom ‘riêng’ để phòng chống trường hợp bị Trung Cộng tấn công từ nội địa.       

   Taiwan cũng đang có kế hoạch thay thế các phi cơ huấn luyện đang còn sử dụng gồm các AT-3 và F-5 LIFT , gồm 66 phi cơ. Năm 2008, KQ Taiwan thông báo mở ‘thầu  cung cấp’ từ các công ty quốc tế sản xuất phi cơ huấn luyện. Công ty Lockheed Martin (Mỹ) đề nghị loại T-50 và Công ty Alenia Aermacchi (Ý) đưa ra chiếc M-346. Phi cơ được chọn dự trù sẽ do Taiwan sản xuất nhượng quyền, phí tổn lên đến 2.2 tỷ USD. Nhưng sau khi TT Thái Anh Văn đắc cử, bà đã quyết định giành quyền tự chế tạo phi cơ theo thiết kế hoàn toàn của Taiwan. Số phi cơ dự trù là 66 chiếc.

     Từ tháng 4 2021, Bộ Quốc Phòng Taiwan đã quyết định sẽ tự thiết kế và chế tạo các phi cơ chiến đấu  ‘thế hệ thứ 4’ và kế hoạch sẽ bắt đầu đi vào thực hiện từ 2024..   

   TT Taiwan Thái Anh Văn trong phòng lái chiếc AIDC- T5

• Các phi cơ Taiwan do.. Mỹ cung cấp ?

  Một trong những phi cơ chiến đấu tối tân đầu tiên của Taiwan  là các Northrop F-5 mua của Mỹ. (KQ Trung Hoa Dân quốc trước đó bay các loại như F-86.. ) Năm 1974, Taiwan mua tổng cộng 308 chiếc F-5s, do thiếu phụ tùng Taiwan buộc phải tháo gỡ cơ phận còn dùng được từ các chiếc hư hỏng không hoạt động để lắp vào các phi cơ khả dụng

    Công Ty Công Nghiệp Hàng Không của Taiwan= AIDC (thành lập từ 1969) đã tìm cách chế tạo các cơ phận tại chỗ.. Tính đến 1973, AIDC đã ‘chế và tái chế’, theo nhượng quyền, được 242 chiếc F-5E và 66 chiếc F-5F..

   Năm 1992, Taiwan mua 150 chiếc F-16 A/B của Mỹ, và đặt mua 60 chiếc Mirage 2000-5 của Pháp (trong đó 48 chiếc phi cơ nghênh càn, một chỗ ngồi 2000-5E1 và 12 chiếc huấn luyện 2000-5D1, các thiết bị tiếp xăng khi bay và yểm trợ tấn công các mục tiêu dưới đất đều bị tháo bỏ!)

     ( Mỹ ‘miễn cưỡng. bán cho Taiwan ; các F-16 Bloc 20, một biến đổi pha trộn : dùng Bloc 150CU làm căn bản, dùng cánh của Bloc 40 và đuôi của Bloc 50 cùng các thiết bị điện tử cùng loại với các F-16s mà các Quốc gia Âu châu đang dùng . 150 chiếc F16s loại này được giao cho Taiwan trong khoảng thời gian 1997-2001.)

   Từ những năm 2010s, Mỹ cung cấp cho Taiwan một số phi cơ trực thăng, phi cơ vận tải C-27J, C-130s (20 chiếc);  phi cơ tuần tra E-2T Hawkeye (6 chiếc), P-3 Orion (12 chiếc)

     Đa số các phi cơ cánh quạt của KQ Taiwan được đặt dưới sự điều động của Phi đoàn Hỗn hợp  Số 6 , đặt tại Căn cứ PlngTung.

    Những phi cơ cũ nhất là 19 chiếc vận tải C-130H và 1 chiếc C-130HE , cảnh báo điện tử; tất cả đều đã hoạt động  trên 35 năm. Tuy đã được cải biến nhiều đợt từ ngày nhận các phi này nhưng khả năng chiến đấu có thể bị suy yếu do thiếu các radar cảnh báo, hệ thống báo động chống các phi đạn phòng không của quân địch. KQ Taiwan đã có những kế hoạch cập nhật hóa các thiết bị điện tử cho toàn thể phi đội C-130 này.

   Phi đội 12 chiếc P-3C Orion  canh chừng mặt biển, của Taiwan (do HQ Hoa Kỳ chuyển nhượng) được xem như đã có thể hoạt động hành quân từ tháng 12-2017 để thay thế cho các Grumman S-2T lỗi thời, không thể theo dõi được hoạt động của các chiến hạm Trung cộng.

   Sáu phi cơ Northrop Grumman E-2K Hawkeye giữ nhiệm vụ cảnh báo tầm xa trên không (early warning), để bổ túc cho các giàn radar cảnh báo ven biển, trong trường hợp các giàn nảy bị tấn công và vô hiệu hóa. Các E-2K tiếp tục được cải thiện bằng các thiết bị điện tử mới và tối tân hơn của Hoa Kỳ. Chương trình dự trù kéo dài đến 2024.

  Tháng 11-2011, Hoa Kỳ đồng ý cung cấp cho Taiwan các F-16V (bloc 70) để thay thế các F-5 , đến thời kỳ phế thải..Chương trình Phoenix Rising upgraded này trị giá 5.3 tỷ USD dự trù trang bị cho các F-16 V nhiều loại radar tìm mục tiêu mới (APG-83 fire control radar ,cùng các hỏa tiễn không chiến AIM-9X Sidewinder tối tân hơn. Chiếc F-16V đầu tiên được giao cho KQ Taiwan vào tháng 10-2018, sau đó 37 chiếc giao vào tháng 12-2020. Các F-16 A và B sau hơn 20 năm hoạt động bị thiệt mất 9 chiếc, số 141 còn lại sẽ được thay thế dần bằng F-16V, hạn cuối vào 2024.

    (Năm 2006, Taiwan đã xin mua các kiểu F-16C và F-16D , tối tân hơn nhưng bị Hoa Kỳ từ chối. Khoảng cách giữa khả năng kỹ thuật của KQ Taiwan càng bị lùi sau KQ Trung cộng,  đã trang bị các Shenyang J-11s và J-16s, chế tạo theo phi cơ Nga Sukhoi Su-27s và Su-30s)

• Phi cơ chiến đấu ‘made in Taiwan’

   Hai loại phi cơ chiến đấu ‘nội hóa’ của Taiwan được xếp vào hạng’ tối tân’ không kém các phi cơ do Trung Cộng, Nam Hàn và Nhật chế tạo :

• Nam Hàn có phi cơ chiến đấu KAI KF-X và huấn luyện T-50..
• Nhật có phi cơ huấn luyện Kawasaki T-4..phi cơ chiến đấu Mitsubishi F-2

• AIDC F-CK-1

   Trong Thập niên 1970s, Taiwan đã gặp rất nhiều trở ngại từ phía ‘đồng minh‘ Hoa Kỳ trong kế hoạch hiện đại hóa KQ của mình ! Hoa Kỳ, để làm hài lòng Trung Cộng  ‘thay đổi thái độ’ với ‘bạn cũ’ Taiwan. Từ chối bán cho Taiwan , loại F-20 (chỉ là F-5E tối tân hóa), gây khó khăn cho việc cung cấp F-16A..

   Đến Tháng 5-1982, Chính phủ Taiwan đã phải quyết định tự chế tạo các phi cơ chiến đấu cho nhu cầu phòng vệ sống còn của Đảo quốc, đang bị ‘đồng minh’ bỏ rơi..

Bốn phi cơ ‘mẫu’ được chế tạo thử , chiếc đầu tiên xuất xưởng ngày 10 tháng 12, 1988 và sáu tháng sau, bay chuyến ‘khai.. trương’.

  Phi cơ được đặt tên Ching-kuo=‘Kinh Quốc’, ghi nhớ tên vị TT thứ 2 của Trung Hoa Dân quốc : Tưởng Kinh Quốc, con TT đầu tiên Tưởng Giới Thạch, là một phi cơ ‘lai tạo’ giữa F-16 và F/A-18. Kế hoạch ban đầu dự trù chế tạo 250 chiếc, sau đó giảm còn 130 vào năm 1992 khi Hoa Kỳ đồng ý bán các F-16A và B cho Taiwan

   Các FC-K1A và 1B được giao cho KQ Taiwan vào thời gian giữa 1992 và 1999.

Với sự yểm trợ kỹ thuật từ Công ty Lockheed (2004-2007) các CK-1A và 1B được trang bị các hệ thống điện tử ‘thông thường, truyền thống’. Sau đó Taiwan có các Chương trình ‘cập nhật hóa’ kỹ thuật : “Hsiang-Zhan”, các FC-K1s được cải tiến trong 2 nhóm : 71 chiếc (2009-2013) và 56 chiếc tiếp theo sau (2014-17). Các phi cơ mẫu được lấy ra khỏi kho tồn trữ và giao cho KQ Taiwan, để tổng số FC-K1s  lên đến 129 chiếc.

   Ngoài các AIM-9P Sidewinder (Mỹ), các FC-K1s Taiwan được trang bị các phi đạn không chiến tự chế tạo, mang dưới cánh 4 hỏa tiễn không chiến, tầm ngắn, điều khiển  bằng hồng ngoại Tien-Chien 1 và mang dưới bụng 2 hỏa tiễn do radar điều khiển Tien-Chien 2, tầm xa..Các FC-K1C và 1D còn được cải biến để phóng được các phi đạn Wan-chien có khả năng tấn công các mục tiên trên biển  và các căn cứ KQ và HQ Trung cộng trên đất liền , tầm cách xa 125km..

• Phi cơ huấn luyện T-5

   Các phi công của KQ Taiwan, được huấn luyện căn bản tại Trường KQ đặt tại Căn cứ Kangshan trên các phi cơ huấn luyện ‘nội hóa’ AIDC AT-3, trước khi được chuyển về Taitung để được huấn luyện tiếp về khu tru6c trên các F-5F.

   KQ Taiwan cũng đã có kế hoạch thay thế các phi cơ huấn luyện cũ đã hết hạn sử dụng. Năm 2014, chương trình đấu thầu tìm loại phi cơ thích hợp, không có kết quả và từ 2016, các chương trình thiết kế các phi cơ huấn luyện nội địa được tiến hành..Bắt đầu vào năm 2017, do Cộng tác giữa KQ Taiwan,  Ban Nghiên cứu và Thiết kế của Bộ Quốc Phòng Taiwan cùng Viện Khoa Học và Kỹ thuật Quốc gia Chung Shan đã đặt kế hoạch sản xuất 66 phi cơ trong khoảng thời gian 2021 đến 2026, chi phí dự trù lên đến 2.3 tỷ USD.

   Chiếc phi cơ mẫu đã được TT Thái Anh Văn..’vén màn bí mật’ vào 24 tháng 9, 2020 tại Taichung và đặt tên là Yòngyìng = Dũng Ưng= ‘Brave Eagle”, hay dễ nhớ hơn là T-5. Phi cơ này dựa theo căn bản thiết kế từ F-CK-1 loại hai chỗ ngồi.

   T-3 là phi cơ huấn luyện có khung sườn dùng nguyên liệu ‘tổng hợp=composite’, giúp giảm trọng lượng, tiết kiệm nhiên liệu; thiết kế cũng thay đổi hình dạng cánh (của F-CK-1) để phi cơ bay chậm và ‘đầm’ hơn khi bay ở cao độ thấp, tháo bỏ súng (có thể lắp lại khi cần; thay đổi động cơ..Năm 2017 Công ty HoneyWell cung cấp các cơ phận cho 132 động cơ ITEC F124  sẽ lắp trên các T-5

 Chiếc T-5 đầu tiên, bay khởi đầu = ‘maiden flight’ ngày 22 -6-2019 và từ đó được tiếp tục cải thiện cho hoàn hảo hơn. Chiếc thứ nhì xuất xưởng ngày 25-12-2020 và dây chuyền sản xuất sẽ bắt đầu từ tháng 3-2023.

Chiếc T-5 đầu tiên, bay khởi đầu = ‘maiden flight’ ngày 22 -6-2019 và từ đó được tiếp tục cải thiện cho hoàn hảo hơn. Chiếc thứ nhì xuất xưởng ngày 25-12-2020 và dây chuyền sản xuất sẽ bắt đầu từ tháng 3-2023.

Chiếc T-5.. mẫu số 1

 Và.. bay biểu diễn..

                                                Trần Lý 9/2022

 Nguyễn Hồng Quang

Đông vừa qua Xuân mới về mang theo những cánh hoa anh đào đẹp mỏng mảnh, trắng có hồng có, mới nở quanh bờ hồ Thủy Triều bên dòng sông Potomac thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Chạnh lòng nhớ về Saigòn thân yêu. Không ngờ Sàigòn đã mất đúng 29 năm rồi. Thời gian qua mau quá. Hơn nửa tuổi đời, những hình ảnh Sàigòn vào những ngày cuối tháng Tư vẫn còn sống động trong trí não tôi như mới vừa xảy ra ngày nào.

Vào cuối tháng tư năm 75, tôi làm trưởng toán dẫn 3 chiếc Yabota (ghe cây) thuộc Duyên đoàn 42 đóng hòn đảo Poulo Obi về Rạch Giá đi chợ mua gạo, thức ăn khô phần nhiều cho duyên đoàn. Chờ ghe đi chợ trở về đảo như chờ mẹ đi chợ về.

Thức ăn tuy quan trọng nhưng không bằng rượu đế và bia. Đồ ăn nếu thiếu thì không sao, nhưng rượu về thiếu thì anh em ở đảo làm thịt trưởng toán ngay. Ghe chất rượu nhiều hơn thức ăn. Thông thường sau một đêm dân đảo uống sạch cả ghe rượu vừa đem về. Từ chỉ Huy trưởng đến lính thuộc đài kiểm báo cao trên đỉnh núi và thuộc duyên đoàn ở dưới chân núi đều xỉn cả.

Có lần cả đảo hết rượu khá lâu vì biển động ghe không đi vào đất liền đi chợ được. Nghiện rượu quá, một nhóm anh em lấy alcohol của y tá pha loãng với nước dừa tươi, nhậu cho đỡ ghiền. Sáng hôm sau cả đám ôm bụng rên la lăn lộn dưới đất. Một anh chết vì alcohol phá hoại ngũ tạng.

Dân Hải Quân gọi Poulo Obi (Hòn Khoai) là đảo Giáng Tiên vì nơi đây xa cánh trần thế, không có thường dân ở, chỉ có trời và nước. Đảo nhỏ cách mũi Cà Mau ba mươi dậm về phía Nam. Quanh năm biển động. Nơi đây dành cho các tiên bị đày như các ông tiên Hải Quân có nhiều tù tội như tôi do kết qủa của những năm bụi đời ở Giang Đoàn 52 Tuần Thám. Vừa mới ra trường OCS đầu năm 71, tôi đi chiếc PGM HQ 607 biệt phái vùng Năm Căn có ghé vào đảo Giáng Tiên một ngày để tránh sóng. Không ngờ bốn năm sau lại bị đày ra đây.

Đường biển là đường tiếp liệu chánh của đảo. Những ông tiên đi đày nào có nghiện xì ke ma túy vào lúc biển động thiếu thuốc thì chịu chết thôi. Đường thuốc tiếp liệu bị cắt đứt. Có lần hơn cả tháng không ghe nào ra vào đảo, ông tiên Trung Úy Chỉ Huy Phó duyên đoàn 42 lên cơn nghiện, mặt hóc hát, miệng sồi bọt trắng. Tiên ông chỉ còn đủ sức cầm súng M16 bắn loạn xạ trong khu gia binh duyên đoàn vì không ai dám chở Chỉ Huy Phó vào Năm Căn kiếm thuốc trong cơn biển động. Ông tiên Chỉ Huy Trưởng đành phải đánh điện khẩn cấp giả xin trực thăng đáp trên đảo đêm Chỉ Huy phó vào Năm Căn tri. bệnh. Lý do là Chỉ Huy Phó bị “nội thương” trầm trọng.

Trời cũng thương các tiên ông. Trên đảo có một dòng suối nước ngọt duy nhất chảy quanh năm từ đỉnh núi xuống chân đảo. Nhờ thế các tiên có nước ngọt nấu ăn, uống, tấm rửa quanh năm. Nếu không, các tiên chắc chắn lên thiên đàng thật sự.

Muốn đi Rạch Giá, bắt mũi ghe về hướng Bắc chạy dọc theo bờ biển từ mũi Cà Mau ngang qua rừng U Minh. Sau hơn một ngày một đêm trên biển, tuy mệt vì đi cả đêm, anh em thủy thủ đoàn ai cũng vui tươi, hăng hái khi đoàn ghe bắt đầu vào cửa sông dẫn vào Rạch Giá lúc hừng đông.

Ghe vừa cặp bến, tôi chia gác cho nhóm mồ côi ở lại coi ghe và đi chợ búa. Nhóm đi bờ có gia đình, chưa cột ghe xong, đã nhảy lên cầu đi mất. Tất cả mọi người phải tập họp tại Rạch Giá đúng trưa ngày 30 để trở về đảo. Thật là một sư trùng hợp chỉ xảy ra chỉ một lần trong đời tôi.

Leo lên xe đò chuyến sớm về Sàigòn, đến chọp tối tôi mới bước chân vào căn nhà nhỏ xinh xắn của tôi mua trả góp trong khu thương xá Thanh Đa gần cầu xa lộ Sàigòn-Biên Hòa. Đúng ra là một căn apartment có một phòng khách, một phòng ngủ, nhà bếp và buồng tấm. Một trong những thú vui nhất của tôi khi về nhà là đứng từ ban công lầu bốn trên cao gió lọng nhìn xuống dòng sông Sàigòn chảy ngang qua khu Thanh Da.

Sông Sàigòn phát nguồn từ vùng cao trên khu Dầu Tiến, Hố Bò chảy qua tỉnh Bình Dương, quận Lái Thiêu, cuộn qua Sàigòn, đến Nhà Bè, vào Cửa Cần Giờ trước khi đổ ra biển Đông tại cửa Vũng Tàu. Trước khi bị đày ra đảo Giáng Tiên, tôi có dịp đi tuần khắp cả dòng sông này khi phục vu. Giang Đoàn Tuần Thám 52 đóng ở gần chợ Bình Dương. Cũng trên dòng sông nầy, có nhiều lần tôi thoát chết qua nhũng trận phục kích, tấn công ác liệt của Cộng quân. Qua những cuộc cứu thương, vớt xác bạn bị chìm tàu vì bị mìn. Khi nghỉ trở lại, tôi không ngờ còn sống có lẽ vì có số mạng lớn.

Phía xa là cầu xa lộ dài bắt ngang qua dòng sông Sàigòn. Bô Tư lênh Hải Quân ở xa hơn và bị che khuất bởi nhưng dãi nhà cao. Lúc đi công tác ra đảo, tôi thường giao chìa khóa nhà cho Liêm mù và Hùng Sexy tự do sử dụng. Liêm mù lúc đó làm phòng Điện Toán ở bộ Tư Lệnh. Hùng sexy làm ở Biệt Khu Thủ Đô. Lúc mới đi định cư, tôi qua Montreal chơi gặp Hùng gà tồ và Hùng Sexy. Nghe Hùng Sexy nói đùa:

– Ê Baby! Chắc mày vượt biên qua đây để đòi nhà mày lại phải không? tao làm mất chìa khóa và giấy tờ nhà cửa của mày khi tao di tản vào đêm 29.

Tôi mới nói đùa lại:

– Sống qua đây gặp tụi mầy là vui rồi. Lo chi cái nhà lẻ tẻ.

Trở lại tình hình Sàigòn, ngoài chuyện nghe tin người anh họ làm thông dịch viên cho phái đoàn Ủy Hội Đình Chiến đã được Mỹ đưa vào phi trường Tân Sơn Nhất chuẩn bị đi Mỹ. Sàigòn có một vẽ bình thường rất lạ So sánh như bầu trời xanh im lặng trước khi một cơn bão to khủng khiếp xắp sửa đến.

Cho đến ngày nay, tôi vẫn không tin bọn Cộng quân có thể chiếm được Sàigòn một cách dễ dàng như vậy. Nào bao nhiêu sư đoàn Dù, Bộ Binh, Thủy Quân Lục chiến, Hải Quân và Không Quân từ các vùng khác rút về tử thủ Sàigòn đến giọt máu cuối cùng. Di tản Sàigòn không thể xảy ra được. Cá ông Tướng láo líu tuyên bố: “Các chiến sĩ VNCH phải tử thủ Sàigòn đến giọt máu cuối cùng”. Lời nói nầy đã gây cho bao nhiêu chiến sĩ anh hùng đổ giọt máu vô nghĩa vào ngày cuối cùng cho sự sống còn của nước Việt Nam. Thật ra các ông tướng nầy chạy trước nhất.

Liêm mù, Hùng Sexy, Tường Đen, Thắng Đầu bò tưởng tôi còn đang ở ngoài đảo Giáng Tiên. Nếu có di tản ở đảo tôi sẽ đi dễ dàng hơn. Vì thế không ai ghé nhà cho tôi biết về việc Hải Quân ở Sàigòn chuẩn bị di tản tấp nập nầy. Thật là mỗi người có số mạng riêng.

Chập tối ngày 29, từ lầu bốn ban công nhìn xuống dãi lầu đối diện, tôi thấy Lê Á Châu, khóa 7, đeo xách lủng lẳng đang dẫn vợ con hấp tấp leo lên xe Honda. Tôi mới hỏi vọng xuống cho Châu mật cách thật ngây thơ:

-Ê Châu, mày dọn đi đâu vậy?

Châu ngước lên nhìn tôi, không trả lời và lên xe vọt đi một cách vội vã. Hình ảnh nầy ám ảnh tôi mãi trong thời gian ngồi trong tù cải tạo. Tôi tự hỏi, nếu biết có cuộc di tản ở bộ Tư Lệnh Hải Quân như vậy thì mình có định đi theo không? Có lẽ là không vì tôi còn có trách nhiệm với 3 chiếc ghe cùng nhóm thủy thủ đoàn đang chờ tôi ở bến Rạch Giá vào ngày 30. Nếu đến Rạch Giá được rồi thì ra cửa biển di tản cũng dễ thôi.

Đúng mười giờ sáng ngày 30 tháng Tư, cứ tưởng là đang mơ ngủ khi nghe Tướng Dương Văn Minh lên radio tuyên bố đầu hàng. Tôi vẫn không tin cho đến khi nghe người hàng xóm nói xe tăng T54 chạy qua cầu xa lộ đang hướng về ngã tư Thị Nghè. Tôi hối hả cầm khẩu súng Colt 45 lận trong áo chạy xuống lầu nhảy ra đường cái để xem tình hình ra sao.

-Sàigòn không thể nào mất dễ như vậy!

Tôi đang trong tình trạng phủ nhận sự thật phũ phàng nầy. Khi đến gần ngã tư Thị Nghè. Đậu choáng cả ngã tư, một xe tăng T54 với khẩu đại bát to. Trên cây anten có đeo ngọn cò đỏ sao vàng. Phía dưới họng súng to đen ngòm, cái đầu tên lính Cộng Quân lòi ra đang quan sát cẩn thận đám dân hiếu kỳ và sẵn sàng bóp cò từ khẩu đại liên, đại bát vô nhân dạo quay hướng vào những người dân vô tội.

Bỗng dưng mắt tôi từ nhiên trào ra không cầm được. Có lẽ tôi khóc cho thân phận mình nói riêng và cho dân Việt nói chung. Mở đầu một chương lịch sử ghi dấu dân Việt bắt đầu cuộc sống gọng kềm của bọn Công Sản không thần, không nhân đạo, không gia đình và không có ngày mai.

Qua ngày hôm sau tôi còn nủa mơ nửa tỉnh, tự hỏi:

-Có phải hòa bình thật đã đến cho nước Việt Nam không?

Nếu thật sẽ không còn cảnh giết chóc lẫn nhau. Mọi người sẽ sống hòa thuận cùng xây dựng đất nước ấm no, thịnh vượng. Gia đình không còn chia ly nữa: mẹ không mất con, vơ. không mất chồng, con không mất cha.

– Ta nên vui chứ sao lại buồn lo như vậy ?

Những suy nghĩ trái hẳn nhau cứ dằng dai trong đầu tôi. Nhiều lúc tôi muốn cầm khẩu Colt bắn vào đầu mình để không còn nghe, nghĩ và nhìn những cảnh đổi đời tàn nhẫn nầy.

Thật giận khi thấy một số dân địa phương theo gió đổi cờ. Trên những chiếc xe Honda, xe Jeep của VNCH để lại, một lũ người không ra người, ngợm không ra ngợm, vừa chạy vừa phất cờ đỏ sao vàng khắp cả đường phố. Một số tên nằm vùng vác súng AK bắn chỉ thiên loạn cả lên. Chúng đang ăn mừng vào ngày ăn cướp miền nam Việt Nam.

Một lần nữa nước mắt vô tình ứa ra khi thấy một chiếc tăng T54 khác từ hướng cầu Bình Lợi rầm rộ đổ về thủ đô Sàigòn. Sàigòn yếu dấu đã thật sự rơi vào tay Cộng Sản. Cuộc đổi đời đã bắt đầu. Bao nhiêu xương máu của các liệt sĩ VNCH chiến đấu cho tự do dân chủ trở thành vô vị.

Một người hàng xóm vội nói với tôi:

-Anh đừng khóc nữa. Coi chừng tụi nó thấy thì nguy hiểm cho anh.

Bất mãn lẫn lo âu, tôi quay trở về nhà để không muốn chứng kiến sự thất bại phũ phàng nầy. Từ xa, tôi đã thấy ngọn cờ đỏ sao vàng treo phất phới đầu cổng khu Thanh Đa từ lúc nào. Tôi càng hoang mang hơn khi thấy vài căn nhà thuộc dãi lầu tôi ở, đã treo hình Hồ Chí Minh, dán bích chương biểu ngữ trước nhà để hoan nghênh Cách Mạng. Chứng tỏ mình là người của Cách Mạng. Đúng là bọn ăn ké hèn hạ.

Vào được trong nhà tôi cảm thấy yên tâm hơn và biết rằng cuộc đời mình không còn như trước nữa. Tôi đem tất cả giấy tờ, hình ảnh Hải Quân và hình chụp ở OCS đốt hết. Bây giờ vẫn tiếc những hình ảnh nầy. Xong rồi, gom tất cả quần áo Hải Quân, giày lính, lon lá và nón sĩ quan vào một bịt nylon. Đợi chiều tối thây không có ai nhìn, tôi vội vất bịt nylon vào thùng rát công cộng vì sợ bọn chó săn cắn bậy. Tôi vừa mới chôn đi cuộc sống Hải Quân mà tôi từng mơ ước và sống với.

Tôi quyết định giữ khẩu Colt 45 để tự vệ dù biết rằng việc nầy rất nguy hiểm cho tôi. Nếu bị bắt bọn Cộng Sản tử hình tôi tại chỗ.

Sáng ngày hôm sau, tôi quyết định quay lại Rạch Giá bằng mọi giá. Cả đêm không ngủ. Đến sáng vừa tan giờ iờ nghiêm, tôi đi xe ôm ra bến xe đò Phú Lâm tìm cách về phía lục tỉnh. Tất cả xe đò chở hành khách đều bị cấm chạy vì bọn Cộng Sản sợ lính VNCH chạy trốn về miền lục tỉnh.

Đến bến xe đò, tôi đi một vòng xem động tĩnh cùng hỏi cách về Rạch Giá. Cũng hên, gặp được ông chủ xe chở hàng hóa cho quá giang. Xe chở số một số hàng hóa và kèm thêm một số gà vịt nhốt trong chuồng. Tôi lấy làm lạ tại sao ông nầy lại chở củi về rừng. Vùng lục tỉnh gà vịt chết hết hay sao? Sau nầy được biết ông không bán gà vịt được vì chính phủ Cộng Sản cấm xe đò vào thành phố Sàigòn.

Để tránh sự kiểm soát, tôi leo vào chính giữa xe chất đầy chuồng gà và vịt đầy mùi phân lẫn trộn với trấu và rơm đưa lên lỗ mũi làm hắt hơi mệt nghỉ.

Xe hàng chạy qua cầu Phú Lâm một khoảng thì dừng lại làm tôi đưng cả tim. Chắc là bị bọn bộ đội xét bắt giữ lại. Thật ra không phải bộ đội mà là ba cặp trai gái trẻ ăn mặc theo dân Sàigòn xin đi quá giang về miền Tây. Cũng như tôi, họ trả một số tiền cho ông chủ xe. Gặp hai cặp nầy, tôi thấy họ hơi quen quen mà tôi nhớ không nhớ ra ngay.

Chạy êm đềm một thời gian, xe bắt đầu lắc tới lắc lui vì chạy qua những ổ gà to giữa đường lộ. Bỗng nhiên một chuồng gà văng lên cao rồi rớt trên đầu anh bạn bên cạnh. Gà sút chuồng bay tùm lum. Tôi và các người bạn túm được bầy gà vô trật tự bỏ vào chuồng trở lại.

Trước khi tới Cần Thơ, tôi chợt nhận ra được nhóm nầy. Họ là bà con của OC Dương Văn Đức, khóa 6 và là bạn của OC Phan Tấn Hùng, khóa 8. Sau khi nhận diện nhau, tôi được biết họ cũng đi Rạch Giá để tìm tàu vượt biên. Như thế là phe ta cùng chí hướng vượt biên.

Các tỉnh miền tây như Vĩnh Long, Cần Thơ, Sa Đéc chưa bị bọn Cộng Sản chiếm hoàn toàn nên sự kiểm soát di chuyển có vẽ dễ dàng hơn ở Saìgòn. Đến Cần Thơ, tôi và nhóm bạn mới chia làm hai nhóm mua vé xe đi riêng và hẹn gặp nhau tại bến xe đò Rạch Giá.

Đến Rạch Giá vào chiều tối. Tôi lén đến cầu tàu để xem tình hình mấy chiếc ghe Yabota thuộc duyên đoàn. Chỉ còn ba xác ghe không. Máy móc, súng ống, thức ăn đã bị ăn cắp mất hết. Tìm được anh thủy thủ Tân là dân địa phương Rạch Giá cho biết nhóm Duyên Đoàn 42 mạnh ai tản hàng. Tân gợi ý là anh có người quen có tàu đánh cá chịu chở ra biển tối nay. Phải trả tiền hoặc vàng. Tôi bàn với nhóm bạn từ Sàigòn xuống chung với tôi. Tất cả gom nào dây chuyền, nhẫn vàng, hột xoàn và vét bao nhiêu tiền đem ra hết. Tất cả khoảng năm cây vàng. Chủ ghe đồng ý.

Tối nay tôi lãnh trách nhiệm xem xét tình trạng chiếc ghe đang đậu bãi phía sau sân vận động Rạch Giá. Nếu tất cả như ý muốn, tôi và các bạn tôi trả tiền cho chủ ghe và lên ghe ra biển vào ba giờ sáng lúc nước thủy triều lên cao. Đài BBC cho biết Hạm đội 7 Mỹ vần còn lảng vảng vùng biển miền nam để rước đân tị nạn. Niềm hy vọng được tư do lên cao hơn. Trong khi ngồi trong quán ăn chờ đợi, các bạn tôi nghe nhiều vu. vượt biên tại vùng Rạch Giá. Đa số bị bể. Có người bị bắn chết, có người bị bắt, có người bị bịp mất tiền của mất cả tính mạng và tự do. Càng nghe chuyện, niềm tự do hy vọng càng xuống dần.

Đã nhất quyết, vào mười giờ tối, tôi lận cây súng Colt 45 trong bụng và đem theo một số tiền đặt cọt đi đến điểm hẹn. Sau khi qua khu sân vận động, đi vào đường hẻm tối, tôi gặp được chủ tàu đang đứng chờ. Tôi hỏi ghe vượt biên đâu. Chủ tàu chỉ về phía xa xa trên bãi nước cạn có chiếc ghe nhỏ đeo chiếc đèn dầu đậu. Tôi đòi ra ghe để xem sao. Chủ ghe lấp lúng cho hay là bây giờ không tiện và hứa vào sáng sớm trước khi đi thì coi luôn thể. Chủ ghe còn bảo tôi đặt tiền cộc trước. Tôi hơi nghi tự hỏi có phải thật là ghe của hắn không. Hay là một cái bẩy chờ những con các tươi nầy vào tròng. Tôi mới bảo tên chủ ghe là tôi sẽ trở lại hỏi ý kiếm của anh em trong nhóm. Thấy không xong hắn bảo tôi đứng đây chờ hắn trở lại.

Hắn vừa đi là tôi vội rời khỏi chỗ ngay. Sợ hắn dẫn bộ đội chận đường đi, tôi chọn con đường khác đi về chợ. Đi một lúc sau, nghe tiếng tên chủ ghe và một nhóm du kích chạy trên đường cũ. Có lẽ bọn chúng đang đi tìm tôi. Tôi vội núp vào đường hẻm tối chờ chúng đi qua thật xa.

Cuối cùng tôi trở lại bến xe đò nơi điểm hẹn của nhóm bạn định vượt biên. Tôi kể lại chuyện không may mắn nầy. Ai nấy đều lo lắng cho sự an ninh của mình. Tất cả đồng ý tản ra tìm chỗ ngủ quanh bến xe. Chờ sáng sớm leo xe đò trở về Sàigòn để binh đường khác. Tư đó tôi không gặp mặt lại họ.

Trở về Sàigòn, lòng buồn vô hạn cứ tưởng rằng các bạn OC thân đã đi tản hết cả rồi. Không ngờ gặp lại Thắng đầu bò đang bị bắn gẫy chân nằm dưỡng thương tại nhà. Được biết OC Thắng đầu bò và OC Hùng khờ cùng khóa 6 đang lái tàu di tản từ căn cứ Hải Quân Cát Lái. Thắng đầu bò và Hùng khờ ra lịnh bắn chìm chiếc ghe trên đó có một toán Cộng quân trên đường tiếp thu căn cứ Cát Lái. Thình lình tàu của Hùng và Thắng trúng một viên đại bát từ chiếc T54 của Cộng Sản bờ bên kia bắn qua. Thắng đầu bò la lên:

-Chết mẹ rồi. Lái nhanh vào bờ. Xe tăng tụi nó bắn trúng tàu mình. Tao bị thương rồi Hùng ơi.

Không nghe Hùng trả lời, Thắng bị trúng mạnh đạn ở chân không đi được nên bò gần hầm tàu kiếm Hùng khờ. Không ngờ Hùng tử trận ngay tại chỗ dưới hàm tàu vì mảnh đạn vô nghiệt bắn từ chiếc xe tăng T54. Một anh hùng ngã gục vì tử chiến đến giọt máu cuối cùng trong hoàn cảnh hỗn loạn nầy. Vào lại bờ, nhóm thủy thủ vội chở Thắng vào bệnh viện Hải Quân gần bộ Tư Lệnh để cứu thương.

Đang nằm trên giường bệnh chờ bác sĩ và y tá Hải Quân đến chửa bệnh, Thắng thấy một nhóm dân hỗn loạn vào ăn cắp dụng cụ giải phẫu thuốc men thuộc bệnh viện.. Thêm vào vì sợ bộ đội vào tiếp thu bệnh viện sẽ tiếp thu bệnh nhân luôn, tất cả bệnh nhân đi được đã trốn cả. Chỉ có Thắng là không đi trốn được vì xương chân bị bắn gẫy.

Đê trốn đi, Thắng liên lạc được với ông anh của Thắng làm bác sĩ cho bịnh viện quân đội thời VNCH đến chở. Ông anh của Thắng đem chiếc xe Toyota wagon vào đậu gần cửa phòng bệnh. Anh và các bạn đặt Thắng trên băng ca và hối hả khiêng Thắng ra xe trước khi bệnh viên Hải Quân bị tịch thu. Thắng được ông anh bác sĩ chửa thương tại nhà.

Trong sự mất mát lớn lao cùng sự hy vọng bay thành mây khói, tôi rất mừng gặp lại Thắng đầu bò. Mừng thêm khi biết tin một số bạn OC may mắn đã an toàn thoát khỏi Việt Nam. Chân bị băng bột, Thắng nằm dưỡng bệnh trên lầu bốn tại nhà khu vườn cao su Phú Thọ Hòa. Sau khi nghe chuyện, tôi thấy mình không còn cô độc nữa và còn may mắn hơn OC Thắng và cố OC Hùng khờ nhiều.

Không di tản được, các sĩ quan VNCH, các anh em OC, Thắng và tôi bị đi cải tạo “mười ngày” sau nầy trở thành hơn “mười năm”. Mười ngày của Cộng Sản lâu và khổ cực như mười ngày trong địa ngục.

Gần bờ hồ nơi hoa anh đào trộ nở có tòa nhà Bạch Ốc, tòa nhà Quốc Hội, tòa Ngũ Giác Đài, và những cơ quan đầu não của nước Mỹ. Khoảng hơn ba chục năm về trước, tại nơi đây đã có bao nhiêu cuộc biểu tình chống chiến tranh Việt Nam, bao nhiêu cuộc tranh luận sôi nổi và đã đưa ra những quyết định quan trọng về số mệnh mỏng mảnh của nước Việt Nam Cộng Hòa. Số mệnh này không khác gì số mệnh mỏng mảnh của đóa hoa anh đào. Một cơn mưa gió phũ phàng xảy ra tối qua đã làm rụng những cánh hoa tươi đẹp ngày nào. Còn lại là những cành cây anh đào trơ trọi mong chờ hoa trở lại vào mùa xuân tới.

Nguyễn Hồng Quang (https://nhanammedia.net)

Nguồn: http://hqvnch.com/BLOG/2019/10/15/dong-song-cu/

 Đặng Kim Hoa

Tuổi học trò ngây thơ. Ngày hai lần đến trường, vô tư lự, tôi chưa hề có một dự tính, ước mơ gì cho tương lai. Như hầu hết các thiếu nữ Việt Nam thời đó, có lẽ cuộc đời tôi rồi cũng theo một con đường thông thường là lấy chồng, nuôi con, suốt năm quanh quẩn trong nhà tề gia, nội trợ mà thôi. Nhưng không ngờ, chỉ một hình ảnh thóang qua nhẹ nhàng mà đã làm thay đổi cuộc đời tôi. Đó là sự tình cờ của một buổi chiều khi tôi chợt gặp gỡ một chị nữ quân nhân gọn gàng trong quân phục ngay trước nhà tôi ở, ty Bưu Điện Đà Lạt. Trên túi áo chị có bảng tên Xinh, và chị cũng thật là xinh xắn. Chỉ một hình ảnh thóang qua đó thôi, mà đã ghi sâu trong tiềm thức của tôi, gợi lên trong lòng cô gái nhỏ những mơ ước không đắn đo về tương lai đời mình.

Năm đó, cuối niên học 1966-1967, tôi còn là một nữ sinh áo trắng của trường Bùi Thị Xuân Đà Lạt, chuẩn bị bước vào năm cuối bậc trung học. Một hôm, đài phát thanh Đà Lạt loan tin Trường Võ Bị Quốc Gia đang tuyển mộ hai nữ trợ tá để làm việc tại Phòng Xã Hội của trường. Vì đang thời chiến tranh sôi động, ngày nào, trên đài phát thanh cũng phát đi những bài hát về tiền tuyến hậu phương. Những bài hát này cộng với hình ảnh của những người lính chiến ngày đêm gian khổ ngòai chiến trường gây xúc động mãnh liệt trong lòng tôi. Tôi cảm thấy cần làm điều gì đó để xoa dịu nỗi đau thương của người thương binh, hay ít ra góp phần giúp đỡ gia đình họ ở hậu phương. Hình ảnh người nữ quân nhân tên Xinh lại trở về trong tâm tưởng của tôi. Ôi! Bộ quân phục đơn sơ gọn gàng nhưng trông đẹp làm sao! Thế là tôi đã có một quyết định cho mình.

Người hướng dẫn tôi làm thủ tục gia nhập quân đội là chị Hiền, Trưởng Phòng Xã Hội Trường Võ Bị Đà Lạt. Chị mang cấp bậc Thượng Sĩ, chắc đã đi lính lâu năm rồi. Có nhiều thiếu nữ như tôi cũng nộp đơn nhập ngũ, nhưng cuối cùng chỉ có hai người được chọn. Đó là chị Nghĩa và tôi. Sau ngày đầu tiên, hai đứa tôi nhanh chóng trở thành đôi bạn thân qua những tháng dài học tập và sau đó cùng về làm việc ở Đà Lạt.

Chị Hiền đã lo vé máy bay chu đáo cho chúng tôi để về Sài Gòn trình diện Cục Xã Hội kịp thời. Cục Xã Hội nằm trên đường Đồn Đất gần bờ sông Sài Gòn, gồm mấy dãy nhà gạch cổ lổ xây từ  thời Pháp thuộc. Hai đứa con gái mới rời ghế nhà trường, bỡ ngỡ, bơ vơ nơi xứ lạ. giữa những người mới gặp. Vì thế chúng tôi bám lấy nhau trong mọi sinh họat, học tập. Được một điều là chị Võ Thị Vui tiếp đón chúng tôi tận tình, niềm nỡ và săn sóc chúng tôi trong tình chị em. Chúng tôi đỡ lo trong khi ở tại Cục chờ đợi khóa huấn luyện quân sự bên trường Nữ Quân Nhân khai giảng. Sau khi hòan tất chương trình căn bản quân sự, chúng tôi về lại Cục Xã Hội để học chuyên môn tại trường Xã Hội/QLVNCH. Trong thời gian thụ huấn, chúng tôi may mắn tham dự Ngày Quân Lực 19-6 năm 1967 trên đường Thống Nhất.
Mãn khóa về lại Đà Lạt, tôi cứ tưởng sẽ trở về trường Võ Bị làm việc với chị Hiền. Lòng tôi nao nức vô cùng. Nhưng thật ngạc nhiên, trên tờ sự vụ lệnh, đơn vị mới của tôi lại là trường Chỉ Huy Tham Mưu. Được hân hạnh trình diện Đô Đốc Chung Tấn Cang đang là Chỉ huy trưởng và Trung tá Trịnh Xuân Nghiêm, trưởng khối CTCT, tôi được đưa về phòng xã hội khi đó còn đóng cửa vì chưa có nhân viên làm việc từ mấy tháng qua. Sau đó, người ta mới kể cho tôi nghe chuyện hai chị nữ trợ tá của phòng Xã Hội cùng quê Kiến Hòa ăn Tết Mậu Thân và không ai trở lại. Một chị thì bị việt cộng sát hại, một chị khác tên Xuân Hoa, thì vì quá sợ, đã không dám trở về đơn vị. Người Nữ trợ tá hy sinh tại Kiến Hòa chính là chị Xinh mà tôi đã gặp trước đây và có chút duyên gì đó chăng  mà tôi lại thay thế đúng vị trí của chị ở trường Chỉ Huy Tham Mưu.

Ngày nay, trên mảnh đất tự do này, gần bốn mươi năm sau, tôi chợt nhớ đến chị để viết vài dòng ký ức, tưởng nhớ vong linh người mà tôi đã xem như hình ảnh thần tượng của thời niên thiếu mà tôi đã nối gót trên đường phục vụ quân ngũ và quê hương.
Còn bao nhiêu chị khác đã hy sinh hay đang âm thầm chôn chặt cuộc đời mình trong xã hội u ám của Việt Nam cộng sản? Cầu mong sao đất nước sớm thóat khỏi hồi đen tối, vãn hồi tự do dân chủ để những phụ nữ Việt Nam được sống xứng đáng làm người tự do, có nhân phẩm. 
Đặng Kim Hoa