50 năm sau ‘Sổ tay viết lại’
THỜI GIAN HẤP HỐI của VNCH
Lời Tòa Soạn: Kể
từ ngày biến cố lịch sử 30/4/75, 50 năm trôi qua, đã có không biết bao
nhiêu sách vở nói về cái ngày bi thương đó của dân tộc Việt Nam, nhưng
có lẽ không gì trung thực và sống động cho bằng chính những bản tường
trình trên báo chí vào đúng thời điểm đó từ những phóng viên chiến
trường tận mắt chứng kiến thảm cảnh chưa từng có bao giờ của hàng trăm
ngàn người, dân cũng như quân, liều mình xông vào cõi chết để tìm cái
sống. Năm 2025, đánh dấu 50 năm biến động lịch sử đó, Việt Báo hân hạnh
được đăng tải loạt bài viết của ký giả Đinh Từ Thức ghi lại chi tiết
từng ngày, đôi khi từng giờ, những điều xảy ra trong mấy tuần lễ trước
và sau ngày 30/4/75 để chúng ta có cơ hội cùng sống lại những giờ khắc
bi thảm và kinh hoàng ấy đã xảy ra như thế nào.
Trước 1975, ký giả Đinh Từ Thức với bút hiệu Sức Mấy phụ trách mục “Sổ Tay”
xuất hiện hằng ngày trên nhật báo Chính Luận, Sài Gòn, một cơ quan ngôn
luận được xem là uy tín và trung thực nhất của Nam Việt Nam thuở đó;
những bài viết trong loạt bài này phần nhiều được viết lại dựa trên nội
dung mục Số Tay, và là bản tường trình từ chiến trường của hai nhà báo
quá cố Nguyễn Tú (dân sự) và Phạm Huấn (quân sự).
Việt Báo trân trọng giới thiệu.
Lời dẫn: Trước tháng Tư 1975, người viết phụ trách mục Sổ tay, xuất hiện hàng ngày trên nhật báo Chính Luận, Sài Gòn; lúc đầu ở trang 3, với bút hiệu Sức Mấy. Về sau, mục này được chuyển lên trang 1, vẫn gọi là Sổ tay, bút hiệu đổi thành Cự Môn. Sổ tay
ghi lại đủ thứ chuyện lớn nhỏ xẩy ra hàng ngày, thuộc mọi lãnh vực, từ
chuyện đứng đắn tới tào lao, chuyện khóc, chuyện cười, cả những chuyện
cười ra nước mắt. Kèm theo các sự việc thường có lời bình của người
viết.
Nửa thế kỷ đã trôi qua. Một thời gian
khá dài, nhiều người trưởng thành sống vào thời đó nay đã ra đi, ai còn
lại quên nhiều hơn nhớ. Trong mùa kỷ niệm một biến cố lịch sử làm thay
đổi cục diện cuả cả một dân tộc, người viết muốn viết lại mấy kỳ Sổ tay từ
50 năm trước. Không phải chép lại những gì đã viết, mà ôn lại những gì
đáng nhớ, đã xẩy ra từ nửa thế kỷ, vào giai đoạn cuối cùng của VNCH. Và
đôi khi, cũng ghi lại cả những gì đang xẩy ra 50 năm sau ở Mỹ. Có những
điều Sổ tay hồi đó không ghi, mà bây giờ nên nhớ. Có những điều diễn ra bây giờ, mà quen thuộc như chuyện năm xưa.
Xin cảm ơn rất nhiều bạn Võ Phi Hùng,
cựu học sinh Petrus Ký (67-74), người đã bỏ công scan lại những tờ báo
thời VNCH từ microfilm của Đại Học Cornell, đem tặng Kho Sách Xưa Quán
Ven Đường của Chủ Quán Huỳnh Chiếu Đẳng. Nhờ những công lao bất vụ lợi
quý hiếm này mà người viết đã có chất liệu cần thiết cho Sổ tay viết lại.
Cũng đặc biệt cảm ơn hai nhân vật vô cùng quan trọng, tuy không còn
nữa, nhưng công lao của họ sẽ còn lại mãi với lịch sử những ngày cuối
cùng của VNCH. Đó là nhà báo dân sự Nguyễn Tú, và nhà báo quân đội Phạm
Huấn.
Nguyễn Tú đã hoạt động chính trị với
các lãnh tụ đảng Đại Việt trước khi làm báo. Bác sĩ Đặng Văn Sung, chủ
báo Chính Luận, cũng xuất thân từ Đại Việt nên Nguyễn Tú có một vị thế
đặc biệt, không giống các nhà báo thường. Nguyễn Tú muốn đi đâu thì đi,
muốn viết gì thì viết, theo cái nhìn và lương tâm của mình; không theo
phân công của bộ biên tập, không bắt buộc bao lâu phải viết một bài. Ông
không thích ra trận với cấp chỉ huy, mà thích đi hành quân với lính và
trà trộn với dân để biết rõ sự tình.
Phạm Huấn là sĩ quan cấp Tá, xuất thân
từ các trường võ bị Việt và Mỹ, luôn cận kề với các tướng lãnh cao cấp,
nhưng không chiến đấu bằng vũ khí, mà bằng ngòi bút. Cuối năm 1974,
đang là thành phần của Ban Liên Hợp Quân Sự 4 Bên và 2 Bên; một cơ cấu
ra đời từ Hiệp Định Hoà Bình (giả) Paris 1973, ông được Tướng Phạm Văn
Phú, Tư Lệnh Quân Đoàn II, chọn làm phụ tá báo chí. Phạm Huấn đã ghi lại
được mọi quyết định quan trọng của vị Tư Lệnh Chiến Trường Vùng II,
không những từng ngày, mà từng giờ, từng phút, cho đến khi ông Tướng
Quân Đoàn thành tướng không quân.
Đọc Nguyễn Tú biết được niềm hy vọng,
nỗi băn khoăn và sự cực khổ, tìm sống trong cõi chết của lính, của dân.
Đọc Phạm Huấn biết được ai ra lệnh, ai thi hành, và vì đâu nên nỗi. Nếu
đọc một nguời, chỉ biết được nửa sự thật. Cần đọc cả hai để biết được
toàn cảnh thời gian hấp hối của VNCH nửa thế kỷ trước. Sổ tay viết lại làm công việc nối kết những bài viết của Nguyễn Tú về Kontum-Pleiku bi thảm ra đi trên Chính Luận cuối tháng 3, 1975, và những gì Phạm Huấn ghi lại trong cuốn Cuộc Triệt Thoái Cao Nguyên xuất bản năm 1987, và đã tái bản nhiều lần.
***
Bắt đầu từ đâu? Đã định lấy vụ Cộng
quân đánh Ban Mê Thuột ngày 10 tháng 3, 1975, làm mốc thời gian khởi sự
những ngày cuối cùng của VNCH. Nhưng số phận của thành phố này đã không
rõ ràng trong một tuần. Chính Luận, số báo đề ngày Thứ Ba, 11 tháng 3,
1975, chạy tin quan trọng nhất, 5 cột: Ban Mê Thuột bị vây – Phi trường bị chiếm. Báo
chí Sài Gòn hồi đó phát hành vào buổi chiều, đề ngày hôm sau. Báo đề
ngày 11, phát hành từ chiều ngày 10. Phần mở đầu bản tin cho biết như
sau:
SAIGON, 10-3.- Thị xã Ban Mê Thuột,
tỉnh lỵ tỉnh Darlac đã bị Cộng Quân bao vây bốn mặt từ đêm qua. Bản báo
đặc phái viên hiện có mặt tại Quân Khu II điện về cho biết tin trên và
nói thêm “Ban Mê Thuột bị bao vây 4 mặt, các tiền đồn phòng thủ vòng
ngoài bị địch tấn công và pháo kích ác liệt”. Bản báo phái viên cũng báo
tin “đã có xe tăng địch bị phát hiện tại vòng đai thị xã”.
Đã có xe tăng địch bị phát hiện, là
chi tiết quan trọng. Bản tin quân sự sáng ngày 10 tháng 3 cho biết: “Kể
từ 03g00 sáng hôm nay, các lực lượng CSBV đã pháo kích 400 quả đạn đủ
loại vào khu vực tỉnh lỵ Ban Mê Thuột, đồng thời chúng cũng đã tấn công
phi trường dành cho phi cơ L19 tại tỉnh lỵ, Chi Khu Ban Mê Thuột ở kế
cận, kho đạn tại 5cs Tây Ban Mê Thuột và ĐPQ ở gần đấy cùng phi trường
Phụng Dực tại 7cs Đông tỉnh lỵ Ban Mê Thuột. Hiện khu vực phía Nam thị
xã đang bị Cộng quân bao vây. Một số chiến xa của địch cũng đã được ghi
nhận”.
Cùng ngày 10 tháng 3, ngoài tin xấu về
Ban Mê Thuột, còn mấy tin đáng quan tâm. Một là 37 Dân Biểu Mỹ gửi thư
cho Tổng Thống Ford chống quân viện bổ túc cho VNCH và Cao Miên. Hai là
Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất lên tiếng khẩn thiết kêu gọi các
nước Nga, Tầu và Mỹ chấm dứt quân viện cho các phe đối chiến tại Nam VN.
Sáng 12 tháng 3, phát ngôn viên quân
sự của Chính Phủ VNCH bác bỏ nguồn tin BMT đã thất thủ. Hôm 13-3, Pháp
Tấn Xã (AFP) loan tin theo lời chứng của một linh mục thoát ra từ BMT,
nói rằng lực lượng tấn công là do tổ chức Fulro của người Thượng và Cộng
Sản địa phương nổi dậy, không do Cộng Sản Bắc Việt chủ động. Hôm sau,
14-3, Sở Ngoại Kiều thuộc Bộ Tư Lệnh Cảnh Sát Quốc Gia đã mời ký giả
Paul Leandri của AFP tới hỏi về nguồn tin này, đưa đến cãi cọ giữa đôi
bên, và ông Leandri đã bị bắn chết. Vụ này đã gây căng thẳng giữa Pháp
và VNCH, gây ra dư luận xấu từ khắp nơi đối với Sài Gòn, giữa lúc nơi
đây đang cần ủng hộ về cả vật chất lẫn tinh thần.
Phải đợi đến đêm Chủ Nhật 16 tháng 3,
khi Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn II từ Pleiku đột ngột rời về Nha Trang, dân
chúng hoảng loạn liều chết tháo chạy, thực sự mở đầu giai đoạn chót của
VNCH.
Cuộc họp Cam Ranh: Bỏ Pleiku-Kontum
Theo Phạm Huấn ghi nhận, do Tướng Phú
cho biết, quyết định rút Pleiku-Kontum là lệnh từ Tổng Thống Thiệu tại
cuộc họp tối mật ở Cam Ranh vào trưa 14 tháng 3, 1975. Cuộc họp này,
phía Mỹ cũng không biết, chỉ có năm tướng Việt: Tổng Thống Nguyễn Văn
Thiệu; Thủ Tướng Trần Thiện Khiêm; Tổng Tham Mưu Trưởng Quân Lực VNCH,
Đại Tướng Cao Văn Viên; Phụ Tá An Ninh Quân Sự cùa tổng thống, Trung
Tướng Đặng Văn Quang; và Tư Lệnh Quân Đoàn II, kiêm Tư Lệnh chiến trường
Cao Nguyên, Thiếu Tướng Phạm Văn Phú.
Cuộc họp định mệnh bắt đầu lúc 11giờ
32, chấm dứt lúc 13 giờ 29 phút. Sau khi nghe Tướng Phú báo cáo tình
hình khó khăn về mặt trận Ban Mê Thuột và Cao Nguyên nói chung, Tướng
Thiệu cho biết vào lúc 12 giờ 57 phút:
- Sau Hiệp Định Paris 1973, quân viện
Mỹ cho Việt Nam giảm 50%; từ 2 tỷ xuống 1 tỷ MK cho 1975. Trong khi đó,
viện trợ Nga dành cho Bắc Việt tăng gấp đôi.
- Cao Nguyên Vùng II có 4 sư đoàn Cộng Sản Bắc Việt hiện diện. Tại Quân Khu I, có tới 6 đến 7 sư đoàn Cộng quân.
- Cam kết của Nixon sử dụng B52 nếu Cộng Sản vi phạm Hiệp Định Paris không còn giá trị.
- Nguồn tin Mỹ có ngân khoản lớn yểm trợ không quân cho chiến trường VN là sai.
Tổng Thống Thiệu quyết định: Tái phối trí các lực lượng chính quy VNCH để chống lại các lực lượng Cộng Sản tại Quân khu 1 và 2.
Tướng Thiệu hỏi Tướng Phú sẽ làm gì để
đối phó với Cộng Sản, và với hoàn cảnh hiện tại, sẽ cầm cự được bao
nhiêu ngày? Tướng Phú trả lời ông xin tử thủ ở Pleiku, và sẽ chiến đấu
được từ 40 đến 60 ngày. Ông nói chết ở Cao Nguyên bây giờ, cũng như chết
ở Sài Gòn năm tới.
Tướng Thiệu nói:
- Tôi ra lệnh cho anh, mang chủ lực
quân, chiến xa, đại bác, máy bay về phòng thủ miền Duyên Hải, và tổ
chức hành quân tái chiếm Ban Mê Thuột.
- Lệnh này từ cấp tỉnh trưởng kiêm tiểu khu trưởng trở xưống không được biết.
- Có nghĩa là các lực lượng Địa
Phương Quân vẫn ở lại chiến đấu. Các cơ sở hành chánh ba tỉnh Pleiku,
Kontum, Phú Bổn vẫn tiếp tục làm việc cùng với tỉnh trưởng, quận trường
như thường lệ.
Trong khi phòng họp im lặng, không phản ứng, Tướng Phú hỏi:
- Thưa Tổng Thống, nếu Chủ lực quân,
Thiết giáp, Pháo binh rút đi, làm sao Địa phương quân chống đỡ nổi khi
Cộng Sản đánh? Hơn 100 ngàn dân hai tỉnh Pleiku, Kontum và gia đình anh
em binh sĩ?
- Thì cho “thằng” Cộng Sản số dân đó! (nhấn
mạnh của người viết) Với tình hình nặng nề hiện tại, mình phải lo phòng
thủ, giữ được những vùng dân cư đông đúc, mầu mỡ, hơn là bị kẹt quá
nhiều quân trên vùng Cao Nguyên.
16-3-1975: Pleiku, quân dân di tản trong hỗn loạn
Trong khi Tổng Thống và Hội Đồng Tướng
Lãnh đã quyết định “cho thằng Cộng Sản” hàng trăm ngàn dân chúng, từ
tỉnh trưởng trở xuống, gồm cả đại diện dân cử, công chức, Địa Phương
Quân và gia đình binh sĩ, thì thành phần này chưa được biết gì về số
phận của mình. Tuy nhiên, nghe tin đồn, họ đã tự bảo nhau sửa soạn ra
đi, mặc dù chưa biết đi đâu, và bao giờ khởi hành. Dưới đây là lời kể
tại chỗ của Nguyễn Tú:
Chính Luận, số báo đề ngày Thứ
Tư, 19 tháng 3, 1975 (phát hành chiều Thứ Ba 18 tháng 3) đăng bài của
đặc phái viên Nguyễn Tú, nhà báo duy nhất trong làng báo quốc tế và quốc
nội có mặt trong cuộc di tản lịch sử này. Sau đây là nguyên văn bài
tường thuật:
Chưa bị tấn công nhưng tự liệu không thể chống giữ
8 GIỜ ĐÊM CHỦ NHẬT, KONTUM-PLEIKU BI THẢM RA ĐI
BỎ LẠI PHÍA SAU NHỮNG CỘT KHÓI, NHỮNG VÙNG LỬA
Bản tin này đã được đọc xen lẫn những tiếng khóc nức nở của bản báo ĐPV Nguyễn Tú.
SAIGON, 18-3.- Sáng nay bản báo phái
viên Nguyễn Tú, tại một địa điểm dừng chân trên đường rút lui của Quân
Dân hai tỉnh Kontum-Pleiku báo tin qua điện thoại quang cảnh di tản bi
thảm của đồng bào. Dưới đây là nguyên văn ghi lại lời bạn Nguyễn Tú đọc
qua điện thoại.
Tất cả lên đường
Pleiku, 16-3.- Tối nay, Pleiku đã thực
sự hỗn loạn. Tất cả dân chúng Pleiku, thêm vào đó dân chúng ven tỉnh,
dân chúng thuộc vài quận gần thị xã Pleiku, và cả dân chúng Kontum đã đổ
xô nhau chạy về thị xã Pleiku đều xuống đường và tổ chức một “đêm không
ngủ”. Không phải để biểu tình chống ai, mà để vội vàng trong hốt hoảng,
để tiếp tục chất các hàng hoá, bàn ghế, tủ giường, cùng những vật dụng
riêng lên đủ thứ xe: xe lam 3 bánh, xe vận tải hạng nặng, xe Jeep, xe
đốt rác, xe GMC nhà binh, xe Honda. Thậm chí xe be, xe cần trục, xe máy
kéo, trắc tơ, xe hốt rác, cả xe chữa lửa cũng được dùng để chất đồ và
chở người. Xe nào chất xong đồ, là người leo lên ngồi sẵn. Xe nào đôi
nhíp cũng gần như thăng bằng, vì chất quá nặng. Từ trưa, các lực lượng
an ninh trong thị xã Pleiku như Quân Cảnh, Cảnh Sát đã bỏ tất cả nhiệm
sở, không còn thấy bóng một ai, mà hôm qua Thứ Bảy 15 tháng 3 còn canh
phòng rất gay gắt, các ngả ra vào thị xã Pleiku.
Mọi đường phố không còn một nhân viên
công lực nào giữ trật tự nữa. Tất cả mọi người đều về nhà lo việc di tản
cho mình và gia đình mình. Liên lạc vô tuyến của hệ thống quân đội
không còn được nhanh chóng, điều hoà và hữu hiệu như trước nữa, tuy vẫn
chưa hẳn gián đoạn. Lý do là các nhân viên truyền tin cũng thay phiên
nhau về nhà để lo việc di tản gia đình. Sự kiểm soát an ninh trật tự coi
như đã tuột khỏi tầm tay chính quyền địa phương Pleiku. Tại tư dinh Đại
Tá Tỉnh Trưởng Pleiku, các nghị viên, các Ty, Sở Trưởng hấp tấp ra vào
liên miên.
Chưa bao giờ các đại diện dân cử, kể
cả đối lập và chính quyền đã sát cánh với nhau như thế. Chưa bao giờ lập
pháp, hành pháp, tư pháp đều đồng một lòng, một dạ như thế. Đồng một
lòng một dạ trong một câu hỏi duy nhất: “bao giờ thì di tản”, và hồi mấy
giờ thì di tản? Trên thực tế thì Pleiku đã sống giờ thứ 25 từ hôm qua,
thứ Bảy 15- 3.
Hôm nay Chủ Nhật 16 tháng 3, lúc 19
giờ đã có điện trở lại trong toàn thị xã. Đèn ngoài đường và trong các
tư gia cũng được thắp sáng. Có lẽ là một hội hoa đăng cuối cùng. Khắp
các đường phố, dân chúng đi lại hết sức nhộn nhịp, tất tả. Ngay từ xế
trưa hôm nay 16 tháng 3, các xe nào đã chất xong đồ vật đều chuyển bánh
trên Quốc Lộ 14 đi về Phú Bổn thành một đoàn dài. Nhưng phải kể từ 20
giờ ngày hôm nay Chủ Nhật 16 tháng 3, sự di chuyển toàn diện của dân
chúng mới thực sự bắt đầu, đoàn xe ước chừng đến hàng ngàn chiếc, bật
đèn pha nối đuôi nhau trên hàng chục cây số trông như một cuộc “trở về
nhà sau cuộc nghỉ cuối tuần.”
Nhưng đây đâu phải là “đoàn xe thanh bình”?
Sáng kiến vĩ đại
Cuộc di tản đại quy mô của hai tỉnh
gom lại là Kontum và Pleiku do sáng kiến tư nhân có thể coi như là “vĩ
đại” ở chốn Tây Nguyên hẻo lánh nàỵ.
“Mục tiêu đầu tiên là Phú Bổn. Sau đó
sẽ tính.” Đó là lời một đồng bào di tản nói với Chính Luận. Nhưng ra
khỏi thị xã, được vài cây số thì đoàn xe bị kẹt vì những chiếc xe nhỏ
hơn như xe lam, xe ô tô nhỏ, xe Honda muốn vượt trước. Phải một giờ sau
vụ kẹt xe này mới được giải tỏa.
Dân chúng nghèo cũng ra đi bằng phương
tiện thiên nhiên, trời đã phú cho họ là đôi chân của chính họ. Họ đây
là gồm cả già, trẻ, lớn, bé, con nít còn bồng trên tay, đàn bà đang mang
bầu, tay xách, nách mang một vài manh chiếu, một vài bọc quần áo, buồn
tủi, lo âu, gia đình nọ nối tiếp gia đình kia đi hàng một sát bên lề
đường để tránh đoàn xe. Đèn pha của đoàn xe lần lượt chiếu các bóng lưng
còng xuống của người lớn, những bóng nhỏ hơn của các trẻ em tay níu vạt
áo hoặc ống quần của người bố hay người mẹ. Họ lặng lẻ thất thểu bước
nọ trước bước kia trong đêm tối của tâm hồn.
Cuộc di tản này chắc chắn sẽ kéo dài
tới ngày hôm sau. Thế là Kontum và Pleiku đã bỏ ngỏ, chính thức và không
(được) chính thức. Không chính thức mà chính thức vào hồi 20 giờ đêm
ngày Chủ Nhật 16 tháng 3-1975.
Pleiku không còn gì để cho tôi săn tin thêm nữa.
Ba lô vẫn cõng trên vai, hồi 22 giờ 30
tôi theo đoàn người di tản ra khỏi thị xã Pleiku. Bầu trời hôm nay đẹp
quá, hàng ngàn vì sao lấp lánh như thiên thần nháy mắt với trần gian,
hay đó là những ám hiệu dục dã: “Lẹ lên!”
Nếu tôi có một người bạn đường đi bên
tôi, tôi sẽ bảo: “Bạn ơi, trên trời có bao nhiêu vì sao thì lòng tôi đau
xót còn hơn thế nữa.”
Đốt, phá, bỏ rơi!
Các kho súng, kho đạn tại tỉnh Pleiku
đã được lệnh thiêu hủy, tiếng nổ lớn nối liền tiếng nổ nhỏ. Từng cột
khói đen bốc lên trong lửa đỏ từ các bồn nhiên liệu cũng được lệnh phá
hủy. Tất cả đều bùng cháy. Nhiều khu phố trong thị xã Pleiku đã bị toán
người đập phá nhà cửa của các chủ nhân đã di tản, và đã bị phóng hỏa, ít
nhất tôi cũng đếm được 14 đám cháy trong những khu phố khác nhau.
Nhiều tiếng súng cũng đã nổ trong thị
xã. Có tin Đại Tá Tỉnh Trưởng Pleiku đã hạ lệnh cho đốt kho giấy bạc
trong Ty Ngân Khố, ước lượng khoảng 300 triệu và trong khi tưới xăng để
đốt, ông Trưởng Ty Ngân Khố đã bị phỏng vào mức trung bình. Không còn
một bác sĩ tư nào trong thành phố. Quân cũng như dân y viện không còn
hoạt động. Có tin là ông Trưởng Ty Ngân Khố đã được di tản bằng đường bộ
như các thường dân khác trên một chiếc xe nhưng không được hưởng một sự
chăm sóc cần thiết đầu tiên. Một số bệnh nhân tại dân y viện cũng như
một số thương binh tại quân y viện Pleiku đã bị bỏ rơi lại vì không còn
ai lo cho họ nữa. Chính họ trong tình trạng bệnh hoạn chẳng tự mình làm
được gì cho chính mình. Ngoài sự chịu chết đói dần mòn ngay trên giường
bệnh.
Một nguồn tin đáng tin cậy cho hay là
Chuẩn tướng Tất, Tư Lệnh Mặt Trận Kontum – Pleiku đang chỉ huy cuộc
triệt thoái lực lượng chính quy đi về hướng Nam trên quốc lộ 14. Cuộc
triệt thoái được diễn ra trong vòng trật tự và có kế hoạch.
Trên đường nóng bỏng
Pleiku 17-3.- Sáng nay, cuộc di tản
đang tiếp diễn dưới ánh mặt trời huy hoàng của một ngày đầu tuần. Hàng
ngàn chiếc xe dân sự và quân sự vẫn nối tiếp nhau trên quốc lộ 19 đi về
hướng Phú Bổn. Nhiều xe vì chở quá nặng không chạy nổi đã bỏ lại trên
đường. Các quân nhân được lệnh triệt thoái dưới quyền tư lệnh của ướng
Tất đã thi hành một cách rất trật tự và kỷ luật. Các đơn vị Biệt Động
Quân đã được lệnh đi hai bên quốc lộ 14 ở những chỗ xung yếu để bảo vệ
đoàn xe di tản dân sự và quân sự. Các đoàn người đi bộ thật là thảm
thương, đàn bà, con trẻ đi bên lộ dưới ánh nắng nóng bỏng không giọt
nước để uống. Dọc quốc lộ từ Pleiku đến Hậu Bổn là tỉnh lỵ của Phú Bổn,
đoàn xe cứ nối dài. Đoàn người đi bộ, bị bỏ lại sau, nhưng họ vẫn cứ cố
gắng lết đi trên đường nóng bỏng dưới ánh nắng của Pleiku. Chưa biết đêm
nay họ có thể tới được Phú Bổn bằng đôi chân của chính họ hay không. Sẽ
có nhiều người sẽ bị chết đói, chết khát dọc đường. Dọc Quốc lộ 14 đi
về phía Phú Bổn các làng, các ấp, các buôn đều trống trơn không còn một
ai. Cảnh hoang tàn dọc quốc lộ 14 tôi không làm sao mà còn có trí óc để
nghĩ ra những danh từ tường trình với độc giả.
Bi thảm quá đồng bào ơi!
Hôm nay thay vì lá thư hàng tuần sự
tường trình của tôi có thể ngắn ngủi và không mạch lạc. Mong quý vị độc
giả phương xa ở tại cái Thủ Đô đầy ánh sáng hiểu cho. Cho tới nay vẫn
không thể hiểu được lệnh bỏ ngỏ Kontum – Pleiku là ở đâu mà ra và tại
sao lại có sự ra đi hấp tấp trong dân chúng trong khi các nhà cầm quyền
quân sự đã trù liệu kế hoạch từ trước. Không có giải thích nào cho dân
chúng. Không có tổ chức nào để di tản dân chúng trong trật tự và an
ninh, không có một sự trợ giúp nào cho các dân nghèo không có phương
tiện đi xe. Từ năm 1954 cho tới nay, chính tôi đã chứng kiến bao cuộc di
tản. Cuộc di tản Kontum – Pleiku để lại cho tôi một nỗi chán chường mà
những hy vọng mong manh từ 1954 đến năm 1975 tới nay tôi cảm thấy không
còn đủ sức, đủ ý chí để bấu víu lấy cái chút hy vọng mong manh ấy nữa.
Ngoảnh về phía Pleiku khói vẫn ngùn ngụt bốc lên vì những đám cháy đêm
qua.
Dọc lộ xe tăng, đại pháo dạt ra hai
bên đường để bảo vệ những chỗ xung yếu để cho đoàn xe di tản dân sự và
quân sự có thể đi chót lọt tới Hậu Bổn tức tỉnh lỵ Phú Bổn. Nhưng trên
đoạn quốc lộ 14 từ Pleiku tới Hậu Bổn vẫn xảy ra nhiều đoạn đường kẹt
xe, có thể kể hàng 5 đến 10 cây số chưa biết rằng đoàn xe có thể tới Hậu
Bổn được không. Và từ Hậu Bổn sẽ đi đâu chưa ai rõ. Riêng tôi không còn
có trí óc nào để nghĩ đến tương lai dù rằng tương lai chỉ là ở một
giây, một phút sau đó.
(Còn tiếp)
Đăng ngày Thứ Bảy, April 12, 2025
tkd Khoá 10A–72/SQTB/ĐĐ, ĐĐ11/TĐ1ND, QLVNCH
https://nhayduwdc.org/bv/tg/2025/50namsotayVL1_2025APR12_sat.pdf
– Đinh Từ Thức
0 comments:
Post a Comment